100
Michał Muraszko
W wydzielonym z Biblioteki Katedralnej zbiorze poloników XVI w. znajduje się co najmniej pięć woluminów należących niegdyś do kanonika Josic
kiego3. Przedmiotem prowadzonych niżej rozważań będzie oprawa jednego
z nich4. Chroni ona wenecki druk Theatrum seu potius officina concionatorum…,
który opublikowano w 1597 r.5 Rozprawa ta wpisuje się w zbiór opracowań
homiletycznych, stanowiący niegdyś pokaźną część biblioteki gnieźnieńskiego kanonika6. Na karcie tytułowej druku umieszczono dwie noty proweniencyjne: „Ex libris R. D. Thomae Jossicy I.V.D. Canon. Gnesnen. etc. post
morte. Ecclae Metrop. Gnesn. iure legati 1616 22 July” oraz „Rndmi Capituli
Gnesn.”7.
Okładziny kartonowej oprawy sporządzono z niebarwionego pergaminu (fot. 1). Na ich dłuższych brzegach zachowały się nacięcia, przez które
pierwotnie przepuszczone były rzemienie lub taśmy do wiązania. Zdobienia
okładzin opracowano w całości metodą wyciskania na złoto. Dekoracja każdej z nich opiera się na podwójnej, linearnej ramie strychulcowej tworzącej
zwierciadło. Na jego narożnikach umieszczono wyciski z tłoka, przedstawiające lilię. Wyciski z większego tłoka, o motywie floralnym, wkomponowano
w wewnętrzne narożniki zwierciadła. W jego centrum umieszczono superekslibris introligatorski8. Stanowi on jedyny znany w literaturze przedmiotu
-132; L. Królik, Organizacja diecezji łuckiej i brzeskiej od XVI do XVIII wieku, Lublin 1983, s. 200;
A. Różycka-Bryzek, Bizantyńsko-ruskie malowidła w kaplicy zamku lubelskiego, Warszawa 1983, s. 13;
H. Kowalska, Sevé Wincenty de, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 36, Warszawa-Kraków 1995-1996, s. 343-344; J. Kuczyńska, Późnogotycka monstrancja z lubelskiej fary św. Michała Archanioła,
„Ikonotheka” 2006, nr 19, s. 213-220.
3 Katalog poloników ks. Leona Formanowicza podaje siedem woluminów należących do
księgozbioru Josickiego (AA Gniezno, sygn.: PL101; PL147; PL187; PL190; PL277; PL308; PL387).
Jeden z nich (sygn. PL277) nie posiada jednak żadnych wpisów własnościowych pozwalających na łączenie go z duchownym. Być może w czasie sporządzania katalogu nie został on jeszcze pozbawiony karty tytułowej, na której znajdowała się proweniencja; zob. L. Formanowicz,
Katalog druków polskich XVI wieku Biblioteki Kapitulnej w Gnieźnie, Poznań 1930, s. 64-65, nr 355.
4 AA Gniezno, sygn. PL308.
5 Zob. K. Estreicher, Bibliografia polska, t. 21, Kraków 1906, s. 485.
6 Por. J. Rył, Biblioteka, s. 153-193.
7 AA Gniezno, sygn. PL308.
8 Na temat superekslibrisu introligatorskiego zob.: K. Piekarski, Książka w Polsce XV
i XVI wieku, [w:] Kultura Staropolska, Kraków 1932, s. 380-381; tegoż, O superexlibrisie polskim,
[w:] Katalog wystawy pięknej książki polskiej urządzonej z powodu IV. Zjazdu Bibliotekarzy Polskich
w Warszawie, 31 maja - 15 czerwca, Warszawa 1936, s. 29-31; M. Sipayłło, Polskie superexlibrisy XVI-XVIII wieku w zbiorach Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie, Warszawa 1988, s. 6-7; A. Wagner,
Historyczno-artystyczny warsztat historyka książki w badaniach nad nowożytnym introligatorstwem,
[w:] Bibliologia. Problemy badawcze nauk humanistycznych, red. D. Kuźmina, Warszawa 2007, s. 117-118; tegoż, Superekslibris biskupa ołomunieckiego Stanisława Pawłowskiego. Z badań nad książkowymi
znakami własnościowymi polskiej szlachty w XVI wieku, [w:] Książka w życiu Kościoła. Zbiór studiów,
red. T. Kruszewski, Toruń 2009, s. 89, p. 19.