66
Alina Hinc
szym zakresie zajmowano się do tej pory działalnością polityczną Askenazego,
co stanowi niewątpliwie największą lukę badawczą związaną z tą postacią.
Warto przypomnieć, że Askenazy doczekał się dość wcześnie, bo już w 1958 r.,
swojej biografii naukowej pióra Józefa Dutkiewicza, ale jest ona obecnie moc
no przestarzała i niepełna2. Niedostatków w wiedzy o Askenazym nie uzu
pełniła kolejna książka jemu poświęcona, autorstwa Marcina Nurowskiego,
choćby z racji jej popularnonaukowego czy wręcz przyczynkarskiego charak
teru3. Bardzo przydatna dla dalszych studiów nad Askenazym okazała się
natomiast niedawno wydana praca Marioli Hoszowskiej, dotycząca nie tyl
ko samego historyka, ale także jego korespondencji i przyjaźni z Ludwikiem
Finklem4. Na uwagę zasługuje zwłaszcza druga część książki Hoszowskiej,
zawierająca 93 listy Askenazego do Finkla z lat 1897-1926. Listy te bowiem,
w powiązaniu z komentarzem autorki zamieszczonym we wstępie książki,
pozwalają zorientować się w rozproszonej po różnych archiwach spuściź
nie Askenazego, znajdującej się najczęściej w zbiorach innych historyków5.
Spuścizna ta, dzięki staraniom wielu badaczy, staje się coraz bardziej kom
pletna i bogatsza niż początkowo sądzono. W jej opisie brakuje jednak cią
gle uwzględnienia czternastu listów Askenazego do Adama Skałkowskiego
z lat 1901-1913 oraz dwóch kopii listów Skałkowskiego do profesora z lat 1900
i 1904, przechowywanych w Bibliotece Uniwersyteckiej w Poznaniu6. Nie jest
to wprawdzie duży zbiór listów, ale rzuca on pewne światło na relacje mistrz–
uczeń, jakie zachodziły między Askenazym a Skałkowskim. Sporządzenie
w miarę wyczerpującej listy zachowanych źródeł tyczących się Askenazego
przyczyni się w znacznej mierze do napisania w przyszłości nowej, gruntow
nej monografii o tym znakomitym historyku.
Niniejszy artykuł na ma celu przybliżenie losów i poglądów Askenazego
oraz ukazanie wartości jego dokonań na niwie historycznej. Powinien on rów
nież odpowiedzieć na trzy zasadnicze pytania: Jakie czynniki ukształtowały
postawę naukową Askenazego? Czy uległ on wpływom epoki, w której przy
szło mu żyć? I jaką rolę odegrał w ówczesnym środowisku historycznym?
D ata urodzenia Askenazego była przez długi czas w literaturze przedmio
tu różnie podawana. Uczniowie historyka wskazywali w większości na rok
1867, kierując się zapewne datą wyrytą na grobie Askenazego7. On sam zresztą
polskich, „Perspectiva” 2011, r. 10, nr 2, s. 148-173; T. Budrewicz, Askenazy: zagadnienie literatury
i literackości, „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Historicolitteraria” 2013,
nr 13, s. 127-149.
2 J. Dutkiewicz, Szymon Askenazy i jego szkoła, Warszawa 1958.
3 M. Nurowski, Szymon Askenazy. Wielki Polak wyznania mojżeszowego, Warszawa 2005.
4 M. Hoszowska, Szymon Askenazy i jego korespondencja z Ludwikiem Finklem, Rzeszów 2013.
5 Archiwum samego Askenazego uległo zniszczeniu podczas II wojny światowej.
6 Biblioteka Uniwersytecka w Poznaniu, Spuścizna Adama Skałkowskiego, sygn. 36 IV,
k. 28-45, 72-80.
7 M. Kukiel, Szymon Askenazy, „Przegląd Współczesny” 1935, t. 54, nr 161, s. 312.