62
Patrycja Kanafocka
wolnioną w okresie pierwszych lat niepodległości egzystencję w przestrze
ni społecznej? W zakresie aktywności kobiet w okresie II Rzeczypospolitej
zaszły zmiany. Pierwszą było osiągnięcie poczucia bezpieczeństwa, które
spowodowało, że tajne organizacje samokształceniowe, czytelnie, biblioteki
wydawały się organizacjami zbędnymi, choćby dlatego, że wysiłek wykształ
cenia w duchu polskim, spoczywający w czasach zaboru pruskiego głównie
na kobietach, został przejęty przez państwo, przez szkoły, biblioteki publicz
ne, świetlice itp. Działalność charytatywna natomiast nie tylko nie ustała, lecz
uległa wzbogaceniu o nowe inicjatywy, rozkwitało życie towarzyskie, w wol
nym państwie prowadzone swobodnie. Powstawały stowarzyszenia zawo
dowe przy zakładach pracy i przedsiębiorstwach, w każdym zaangażowa
ne były także kobiety. Warto pamiętać również o tym, że coraz częściej panie
były członkiniami towarzystw zakładanych przez mężczyzn. Niewątpliwie
największe osiągnięcie, a więc prawa wyborcze, było także największym wy
zwaniem, uniemożliwiało cichą pracę w swoim gronie, do której kobiety
zdążyły się przyzwyczaić i wymagało niekiedy radykalnego forsowania ar
gumentów, obok kwestii związanych z życiem rodzinnym, wymuszało po
szerzenie horyzontów, w końcu praca w sejmowych ławach czy odpowie
dzialność za los narodu wymagały od wyborczyń świadomości politycznej.
Udział kobiet w przestrzeni społecznej II Rzeczypospolitej bez pracy rozpo
czętej w XIX w. byłby niemożliwy. Uświadomienie, również społeczne i poli
tyczne, jest bowiem procesem, w którym długa droga to nie tylko czas rozwo
ju kobiety – świadomej obywatelki, lecz i mężczyzny – gotowego, aby dzielić
przestrzeń społeczną z kobietą.
Patrycja K a n a f o c k a
Wielkopolskie organizacje kobiece u schyłku XIX w.
a uczestnictwo Polek w przestrzeni społecznej
II Rzeczypospolitej Polskiej
Streszczenie
W zakresie aktywności kobiet w okresie II Rzeczypospolitej zaszły zmiany. Pierwszą było osią
gnięcie poczucia bezpieczeństwa, które spowodowało, że tajne organizacje samokształceniowe,
czytelnie, biblioteki wydawały się zbędne, choćby dlatego, że wysiłek wykształcenia w duchu
polskim spoczywający w czasach zaboru pruskiego głównie na kobietach, został przejęty przez
państwo. Działalność charytatywna natomiast uległa wzbogaceniu o nowe inicjatywy, rozkwi
tało życie towarzyskie, w wolnym państwie prowadzone swobodnie. Powstawały stowarzysze
nia zawodowe przy zakładach pracy i przedsiębiorstwach, w każdym zaangażowane były także
kobiety. Przyjmowano je również do towarzystw zakładanych przez mężczyzn. Niewątpliwie
największe osiągnięcie, a więc prawa wyborcze, było także wyzwaniem, uniemożliwiało cichą