Polacy i Niemcy w geopolitycznej przestrzeni XX w.
43
Grzegorz Ł u k o m s k i
Polacy i Niemcy
w geopolitycznej przestrzeni XX w.
Streszczenie
Wielowiekowe trudne sąsiedztwo polsko-niemieckie skłania do refleksji nad wzajemną akultu
racją, mającą swoje pozytywne i negatywne skutki, splataniem się w naszych dziejach wielkiej
polityki i mikrohistorii, ludzkich losów wpisanych w dzieje obu narodów. W przeszłości rela
cje polsko - niemieckie kreowali nade wszystko intelektualiści i politycy, oni narzucali je społe
czeństwom. W niemieckiej praktyce politycznej zagadnienie geopolityki łączyło się z pojęciami:
Lebensraum (przestrzeń życiowa), Grossraum (wielka przestrzeń), Blut und Boden (krew i ziemia),
Grossraumwirtschaft (gospodarka wielkiej przestrzeni) oraz Mitteleuropa (Europa Środkowa). Ta
ostatnia koncepcja, głoszona przez ideologów i polityków niemieckich, miała bardzo istotne
znaczenie, dotyczyła stworzenia zdominowanego przez Niemcy obszaru gospodarczego i geo
politycznego. Geopolityka to problem globalny, dotyczy każdego niemal państwa jako orga
nizacji politycznej, której celem jest zapewnienie bezpieczeństwa swym obywatelom. W przy
padku Polski, położonej w sercu Europy, realia geopolityczne miały od wieków także bardzo
istotny aspekt globalny, który stanowi część rozważań w prezentowanej pracy. Podstawą myśle
nia geopolitycznego był realizm polityczny, reprezentowany przez środowiska konserwatywne
i narodowe. Do nurtu tego zaliczyć należy myśl polityczną ks. Adama Jerzego Czartoryskiego,
Aleksandra Wielopolskiego, oraz tradycję krakowskich stańczyków.
Poles and Germans in Geopolitical Reality
in the 20th Century
Abstract
Long, difficult Polish-German neighborhood is an inspiration to reflect upon the mutual accul
turation, which has both positive and negative outcomes, and to reflect on how the great politics
and micro-history overlapped across our history. It is also aimed to consider individual histo
ries inscribed in the history of both nations. In the past, Polish-German relations were prima
rily created by politicians and great intellectual minds. They imposed those relations onto so
ciety. In the German politics, the notion of geopolitics was related to the notions of Lebensraum
(living space), Grossraum (the great space), Blut und Boden (blood and soil), Grossraumwirtschaft
(the economy of the great space) and Mitteleuropa (Central Europe). The last one, advocated by
some German ideologists and politicians, was of primary significance. It was about creating
a German-dominated economic and geopolitical area. Geopolitics is a global issue, it concerns
almost every state – a political organization – which aims to provide security for its own citi
zens. In the case of Poland, a country located in the heart of Europe, for centuries, geopolitical
reality has had an important global aspect, which is part of the discussion in the article. Political
realism was the foundation of geopolitical thought, and it was represented by the conservative
and national circles, e. g. political thought of father Adam Jerzy Czartoryski and Aleksander
Wielkopolski and the tradition of Stanczyks from Cracow.