Recenzje i omówienia
229
Małgorzata Dawidziak-Kładoczna, Językowe aspekty kultury politycznej
Sejmu Wielkiego, Wydawnictwo Akademii im. J. Długosza, Częstochowa
2012, ss. 399.
Monografia Małgorzaty Dawidziak-Kładocznej wpisuje się w nurt badań in
terdyscyplinarnych, umożliwiających poszerzenie studiów w ramach wąsko
profilowanych dyscyplin o nowe konteksty poznawcze, stanowiące dome
ny innych dziedzin. Z tej racji zasługuje na uwagę nie tylko językoznawców,
w szczególności historyków języka, ale również historyków, politologów,
kulturoznawców. W publikacji zostały bowiem zintegrowane różne perspek
tywy badawcze – lingwistyczna, historyczna, kulturowa, co przyniosło efekt
w postaci monografii przedstawiające j wspólny obszar językoznawstwa, hi
storii i kulturoznawstwa. Zgodnie z założeniami, książka wpisuje się w nurt
badań nad przeszłością narodu, w szczególności w ciąg prac poświęconych
dziejom polskiego parlamentaryzmu, kultury politycznej i komunikacji w sej
mie, reprezentowanych w tym wypadku przez osiemnastowiecznych mów
ców sejmowych. Umieszczone w tytule określenie kultura polityczna stanowi
istotny, nadrzędny kontekst pojęciowy dla podjętych analiz, w których wy
korzystano różnorodne narzędzia badawcze współczesnej lingwistyki. Język
mów badaczka uznaje za niezwykle znaczący aspekt kultury politycznej,
stąd też nadrzędnym celem monografii stało się poszerzenie wiedzy na te
mat oratorstwa Sejmu Wielkiego. Warto w tym miejscu odnotować, że nie jest
to pierwsza praca autorki osadzona w kontekście historycznym i bazująca na
materiale tekstowym ciekawym nie tylko dla filologów, lecz także dla histo
ryków i politologów oraz wyzyskująca wyniki badań innych dyscyplin wie
dzy. Wzajemne relacje między historią, polityką a językiem M. Dawidziak-Kładoczna przedstawiła również w swojej poprzedniej publikacji pt. „Cherlacy
z sercem oziębłym”. O języku pism i mów Józefa Piłsudskiego (2004).
Recenzowana praca jest osadzona w nurcie badań genologicznych, które
koncentrują się na gatunkach wypowiedzi (tekstu). Dawidziak-Kładoczna bo
wiem przedmiot swoich rozważań – wystąpienia sejmowe – ujmuje w ramy
kategorii genologicznej, jaką jest gatunek mowy sejmowej, którą uznaje za
podstawową jednostkę komunikacji politycznej i traktuje jako „przejaw kul
tury retorycznej społeczeństwa szlacheckiego schyłku I Rzeczypospolitej, bę
dącej składnikiem kultury politycznej” (s. 15) . Obiektem swojego zaintere
sowania autorka uczyniła korpus tekstów mów głoszonych w czasie Sejmu
Wielkiego, mających wysoką wartość źródłową. W myśl założeń opis gatun
ku powinien pozwolić na rekonstrukcję kultury politycznej społeczeństwa
szlacheckiego oraz na „ocalenie w narodowej pamięci fenomenu językowych
zjawisk przeszłości, które tworzą tożsamość współczesnych Polaków” (s. 9).
Co istotne dla badań, gatunek mowy sejmowej autorka uznaje za jednostkę
dyskursu, składającą się na debatę sejmową, która ze względu na swą struk
turę jest kolekcją gatunków i stanowi segment obrad Sejmu Wielkiego.