Recenzje i omówienia
227
W jej treści powinny się więc znaleźć odpowiednie informacje z pomi
niętych źródeł – pisanych i drukowanych, a więc z inwentarzy i wizji dóbr
szlacheckich oraz z juramentów z ksiąg grodzkich i ziemskich zachodniej
Wielkopolski z XVI i pierwszych dwóch dekad XVII w. (poznańskich, ko
ściańskich, pyzdrskich, wałeckich)3, potwierdzające konkretnie udział szlach
ty i kupców w handlu warciańsko-odrzańskim, oraz z wydawnictw lustra
cji województw wielkopolskich z lat 1564-1565 i 1616-16204, dotyczące m.in.
opłat celnych. Z literatury zostały przeoczone: artykuł Adolfa Warschauera
o powodziach w Poznaniu5, polskie monografie regionów oraz miast poło
żonych nad Wartą i Odrą, wskazane już wyżej, a także tam niewymienione.
Dla celów porównawczych powinna zostać wykorzystana książka Honoraty
Obuchowskiej-Pysiowej o handlu wiślanym w pierwszej połowie XVII stu
lecia6; Chojnacka zna tylko dwa artykuły tej autorki, poruszające część omó
wionych w nie j zagadnień dotyczących warunków naturalnych rzeki, techni
ki i organizacji spławu i roli Warszawy w handlu wiślanym w XVII w. Warto
byłoby również spożytkować prace geografów: Bogumiła Krygowskiego, Ta
deusza Bartkowskiego7, a zwłaszcza książkę Alfreda Kanieckiego poświęco
ną roli rzeki Warty w dziejach Poznania8.
Do błędów i niedostatków warsztatowych zaliczyć należy: nieczytelność
tabel dotyczących opłat składowych i ceł (s. 164-165) wskutek nieuporządko
wania znajdujących się w nich danych zarówno pod względem typu towarów,
miar, jak i wysokości opłat celnych; niejednolite zapisy danych źródłowych
umieszczonych w tych, ale i innych (s. 182-183 i 193) tabelach; niedokładne
zapisy bibliograficzne (s. 84, przypis 85, s. 88, przypis 103, s. 202, przypis 30).
Natomiast błędy edytorskie to: zły i niepełny zapis bibliograficzny wydaw
nictwa źródłowego (s. 121, przypis 54), błędy w datacji (s. 181 i 200) i litero
we: zamiast „Kieskiemu” (s. 120) powinno być „Kierskiemu”, błędy i ana
chronizmy w nazwach miejscowości: jest „Schedt” zamiast „Schwedt”, nazwa
3 Katalog
inwentarzy dóbr ziemskich XVI-XVIII w., sporządzony na podstawie ksiąg grodzkich
i ziemskich, oprac. H. Karczowa, W. Maciejewska i R. Piechota, Warszawa 1959; J. Bielecka,
Inwentarze ksiąg archiwów grodzkich i ziemskich Wielkopolski XIV-XVIII wieku. Województwo po
znańskie, kaliskie, gnieźnieńskie, inowrocławskie, Poznań 1965; Kartoteka tzw. kwerendy wiejskiej
w Archiwum Państwowym w Poznaniu.
4 Lustracja województw wielkopolskich i kujawskich 1564-1565, wyd. A. Tomczak, C. OhryzkoWłodarska, J. Włodarczyk i M. Woźniakowa, cz. 1-2, Indeksy, Bydgoszcz 1961-1964; Lustracja wo
jewództw wielkopolskich i kujawskich 1616-1620, cz. 1 i 2, wyd. Z. Górski, R. Kabaciński, J. Pakulski,
Wrocław-Kraków 1994.
5 A. Warschauer, Überschwemmungen in der Stadt Posen in die früheren Jahrhunderten, „Zeit
schrift der Historischen Gesellschaft für die Provinz Posen“ 1890, V, s. 155-180.
6 H. Obuchowska-Pysiowa, Handel wiślany w pierwszej połowie XVII wieku, Wrocław-War
szawa-Kraków 1964.
7 B. Krygowski, Krajobraz Wielkopolski i jego dzieje, Poznań 1958; T. Bartkowski, Wielkopolska
i środkowe Nadodrze, Warszawa 1970.
8 A. Kaniecki, Poznań. Dzieje miasta wodą pisane, Poznań 1995 i 2004 (wyd. 1. i 2.)