22
Zuzanna Jaśkowska
Dzieje bambrów poznańskich sięgają początków XVIII w., konkretnie
okresu wojny północnej toczącej się w latach 1700-1721. Wkroczenie armii
szwedzkiej do Poznania we wrześniu 1703 r., jego późniejsze oblężenie przez
zjednoczone wojska koronne, saskie i rosyjskie oraz zaraza, która nawiedzi
ła miasto w roku 1708, doprowadziły do znacznego wyludnienia nie tylko sa
mego Poznania, lecz także podpoznańskich wsi. Wobec zaistniałej sytuacji
władze miasta postanowiły zapełnić miejscowości osadnikami zza zachod
niej granicy. Do osadników wyznania rzymskokatolickiego w państwach
niemieckich – szczególnie zamieszkujących okolice Bambergu w południo
wej Frankonii – skierowana została odezwa zapraszająca do osiedlenia się
na opustoszałych terytoriach. Pierwsi osadnicy dotarli do Poznania w roku
1719. Przybysze zamieszkali we wsi Luboń, znajdującej się na południe od
miasta. Nowi mieszkańcy otrzymali gwarancję czasowego zwolnienia z po
datku, zapas ziarna oraz drewno niezbędne do odbudowy zrujnowanych
domostw. Kolejne fale osadników przybywały do Wielkopolski aż do roku
1753, osiedlając się kolejno we wsiach Dębiec, Bonin, Jeżyce, Winiary, Rataje,
Wilda i Górczyn, dzisiaj znajdujących się w bezpośrednich granicach miasta.
Ponieważ większość nowo przybyłych mieszkańców pochodziła z Bambergu
lub jego okolic, do wszystkich niemieckich osadników przylgnęło w Poznaniu
miano „bambrów”.
Bambrzy stopniowo wtapiali się w życie miasta. Proces ich polonizacji
przybrał na sile w XIX w. Wśród pierwszych katalizatorów asymilacji należy
wymienić wiarę, konkretnie chęć uczestnictwa osadników w odprawianych
w języku polskim mszach i nabożeństwach katolickich. Istotny wpływ na po
lonizację bambrów miało także polskie szkolnictwo, zawieranie mieszanych
małżeństw oraz zwykła chęć utrzymywania i poprawiania relacji sąsiedzkich
z Polakami. Z czasem bambrzy wrośli na stałe w życie codzienne Poznania
i Wielkopolski, czego jaskrawym przejawem była m.in. obrona polskości oraz
solidaryzowanie się z miejscową ludnością podczas prowadzenia – zapocząt
kowanej przez Bismarcka – polityki Kulturkampfu.
Spuściznę prof. Parandowskiej należy niewątpliwie uznać za skarbnicę
wiedzy o samych bambrach i Towarzystwie Bambrów Poznańskich. Towa
rzystwo zostało powołane do istnienia w roku 1996. Symbolicznym rozpo
częciem jego działalności było wmurowanie 30 kwietnia w cokół pomnika
bamberki na poznańskim Starym Rynku tablicy pamiątkowej informującej,
że ,,Bamberka upamiętnia przybycie w pierwszej połowie XVIII w., na zapro
szenie władz miasta, osadników z Bambergu celem odbudowy zniszczonych
wojną i zarazą wsi miejskich”.
W rozdziale II statutów Towarzystwa z roku 1997, które znajdujemy
w przekazanych materiałach, pojawia się informacja, że „celem Towarzystwa
jest:
– zachowanie i kultywowanie tradycji Bambrów Poznańskich jako inte
gralnej części tradycji poznańskiej i wielkopolskiej,