216
Zbigniew Chodyła
Z treści wydanego dla niego przywileju na rabinat w Rogoźnie wynika,
że otrzymał on potwierdzenie władzy administracyjnej, a zwłaszcza sądo
wej, przysługującej rabinom w prawie żydowskim, z możliwością apelacji od
wyroku sądu, któremu przewodniczył, przez stronę osądzoną do starosty,
dokonanej jednakże tylko w tym samym dniu, w którym zapadł ów wyrok.
Przywilej ten zakazywał rabinowi oddalanie się od synagogi bez koniecznej
przyczyny, nakazywał wobec niego szacunek członkom synagogi, dopusz
czając możliwość dochodzenia każdemu z nich wobec rabina pretensji na
drodze sądowej, ale tylko prywatnie swoim kosztem, bez mieszania w spór
synagogi i sąsiadów, w przeciwnym wypadku starosta przyrzekał udzielić
rabinowi swego poparcia, a ponadto obiecywał temuż swą obronę, gdyby ka
hał nie opłacał go zgodnie z zawartą umową i jeśliby niesłusznie był napasto
wany lub ktoś czynił mu szkodę22.
Natomiast wspomniane zarządzenie władz miasta Starego Rogoźna
z 30 czerwca 1778 r., wydane na prośbę kahału tego miasta i potwierdzone
przez króla 5 października tego roku, odnośnie do jego wewnętrznej orga
nizacji (w czasie gdy na urzędzie rabina pozostawał Lewek Masiek) w spra
wach sądowych stanowiło, że 1) sądzący się „w synagodze Żyd z Żydem
o dług przed rabinem lub starszemi [w sądach żydowskich], jako też chrze
ścijanin z Żydem” [w innych sądach] zachowują dla strony niezadowolonej
z wyroków tych sądów prawo do apelacji od nich do sądów starościńskiego
lub radzieckiego, i 2) Żyd, który dopuścił się w synagodze prywatnej przewi
ny i nie podporządkował się wydanemu na niego z tego powodu wyrokowi
starszych żydowskich powinien za to siedzieć w więzieniu żydowskim, a je
żeli popełnił przestępstwo „w kryminalnej i podejrzanej rzeczy” – w więzie
niu miejskim23.
Krótki akt zezwolenia na wybór i zarazem nominacji na urząd rabina
w Rogoźnie z 12 lutego 1765 r., wydany przez Antoniego Szołdrskiego sta
rostę-tenutariusza rogozińskiego, a potwierdzony 6 stycznia 1775 r. przez
Jakuba Szołdrskiego, zasługuje na wydanie drukiem, wraz ze wstępem obja
śniającym jego treść w szerszym kontekście dziejów gminy żydowskiej w tym
mieście w XVIII w., a to z co najmniej dwóch powodów. Po pierwsze dlate
go, że zasób akt i dokumentów dotyczących przeszłości Żydów w Rogoźnie
jest ogólnie, w porównaniu z materiałami źródłowymi dotyczącymi przeszło
ści gmin żydowskich w wielu innych miastach wielkopolskich, rzeczywiście
dość skromny i chyba takim pozostanie nawet po ujawnieniu jeszcze niezna
nych materiałów. Po wtóre zaś z tego względu, że takie jak ten przywileje na
leżą do dość rzadko zachowanych.
22 Por.
23 Por.
tekst przywileju.
przypis 14.