Archiwalne starodruki – mało znany wycinek zespołu Akt Braci Czeskich
205
różnymi gałęziami nauki, ale sławę przyniosły mu głównie prace z zakresu
nauk przyrodniczych i medycznych. Biblioteka zboru św. Jana miała w swej
kolekcji zapewne kilka jego dzieł, ale wedle obecnego stanu wiedzy możli
we jest potwierdzenie dwóch tytułów. Pierwszym jest De festis Hebraeorum et
Graecorum schediasma… (sygn. 01.G.66), będący rozprawą na temat świąt sta
rożytnych ludów. Druk ukazał się w 1670 r. w Jenie. Druga książka napisana
została na potrzeby leszczyńskiego gimnazjum. Historia civilis et ecclesiastica
ab orbe condito ad annum 1633… (sygn. 01.G.67) to podręcznik do historii po
wszechnej o dziejach ważniejszych państw. Kolejne wznowienia dowodzą, że
dzieło Jonstona było wysoko cenione. Archiwum Państwowe posiada egzem
plarz z 1672 r., drukowany we Frankfurcie nad Menem w oficynie Lorenza
Siegmunda Körnera.
Rozprawę o pobożności, zatytułowaną Tractätlein von dem warhafftigen
Schutz Gottes der Frommen… (sygn. 01.H.4), napisał w 1635 r. teolog Johannes
Sivertus (XVII w.). Drukował ją Franz Schnellboltz w Toruniu. Takie dzieło
nie mogło obejść się bez dedykacji, którą autor skierował do kilku notabli to
ruńskich. W całym druku widoczne są ślady po żerowaniu owadów.
Epitome controversiarum, to jest sumariusz nauki Kościoła rzymskiego… opu
blikowany został, po przetłumaczeniu z języka francuskiego na polski, w dru
karni prowadzonej przez dziedziców Fryderyka Reussnera w Kaliningradzie.
Dzieło – zgodnie z tym, co pisze Estreicher – było we Francji bardzo popu
larne i doczekało się co najmniej dwudziestu reedycji. Charles Drelincourt
(1595-1669) był kaznodzieją zboru ewangelickiego w Paryżu, o czym infor
muje tłumacz w tytule. Razem z omawianym tekstem w jednej oprawie zna
jduje się Die wahre allein seligmachende Christliche Religion derer Dissidenten in
Polen und Preussen… (bm. 1726). Autorem dwunastokartkowej publikacji był
Gottfried Hannenberg. Trzecim dziełem, które tworzy adligat z pozostałymi,
jest Politische Reflexion… z fałszywym adresem wydawniczym. W rzeczywi
stości ten obszerny tekst (382 karty liczbowane) wydano w Augsburgu około
1727 r. Klocek oznaczony został sygnaturą 01.G.63.
Rzadko się zdarzało, by w bibliotece protestanckiej można było znaleźć
dzieło pisarza katolickiego. Gottfried Hannenberg (16 80-1729) był teologiem
w zakonie jezuickim; pozostawił po sobie wiele pism polemicznych skiero
wanych przeciwko dysydentom. W jaki sposób jego Theologia controversa to
tam fidei christianae catholicae doctrinam … complectens… (sygn. 01.E.24) znala
zła się w zbiorach braci czeskich, trudno dociec. Być może był to dar od Karla
Gottfrieda Woidego, który sygnował swój egzemplarz na karcie a recto. Tekst
napisany został w formie pytań i odpowiedzi, charakteryzuje się zwięzłością
wykładu. Adresatem dedykacji był Jakub Henryk Flemming (1667-1728), któ
rego portret w formie pięknego miedziorytu poprzedza kartę tytułową.
Równie nietypową publikacją w zbiorach Jednoty była S. Romana Ecclesia
ab antiquis calumniis haereticorum de novo suscitatis vindicata… (sygn. 01.E.28),
drukowana w 1693 r. w poznańskiej oficynie jezuitów. Jej autor Jan Morawski