Archiwalne starodruki – mało znany wycinek zespołu Akt Braci Czeskich
201
głoszonych przez Lucasa Pollio (1536-1583) w kościele św. Marii Magdaleny
we Wrocławiu. Książka niestety ma sporo defektów, łącznie z brakiem nie
których kart.
Dzieło Ein Send-Brieff… przypisywane jest Andreasowi Ehrenpreisowi
(1589-1662). Ten dość rzadki druk będący w posiadaniu Archiwum Państwo
wego (sygn. 01.E.21) ma drobne uszkodzenia na karcie tytułowej, wskutek
czego adres wydawniczy jest częściowo nieczytelny; wiadomo, że niniejsza
edycja pochodzi z 1652 r.
Enchiridion to, inaczej mówiąc, mały katechizm, w którym zawarto naj
istotniejsze wiadomości dotyczące wiary i religijnych obrzędów oraz wybór
modlitw i pieśni. Leszczyńskie oficyny często przyjmowały zlecenia na druk
podręczników służących nauczaniu religii. W 1729 r. Michał Wawrzyniec
I Presser wytłoczył w swoim warsztacie małą książeczkę o objętości 238
stron w formacie in duodecimo, mającą w tytule właśnie słowo „enchiridion”.
Publikacja adresowana była do młodego czytelnika, który dopiero zapozna
wał się z kanonem wiary chrześcijańskiej. Drugie wydanie Enchiridionu…
wyszło w 1769 r. spod prasy Michała Wawrzyńca II Pressera. W stosunku
do edycji pierwszej było znacznie rozszerzone i nieco zmienione w treści.
Oba wydania – oznaczone odpowiednio sygnaturami 01.F.7/1 i 01.E.12 – są
w zbiorach Archiwum Państwowego. Enchiridion… tworzy accedit z tekstem
zatytułowanym Kurze und verständliche Lehr… (Leszno 1729). Czytelnik znaj
dzie tu rozwinięcie zagadnień dotyczących sakramentu eucharystii, któremu
protestanci poświęcali wiele uwagi. Broszura ma 36 kart.
W XVII w. prężnie działała w Lesznie oficyna typograficzna Michała Bucka.
Z niej to w 1675 r. wyszedł zbiór modlitw i pieśni kościelnych o tytule Vergiß
mein nicht, oder Jesus-süsse Andachten auf Sonn- und Fest-Tage… Abraham Klesel
(1636-1702), pastor w Starych Drzewcach, zadedykował ten tekst członkom
rodziny von Nostitz. Nie jest to jedyne dzieło, które zostało zamknięte w bia
łej skórzanej oprawie (sygn. 01.E.17). Kolejne dwa stworzył poeta Ephraim
Heermann (1621-1689); mowa o Feuriger Herzens-Pfeile…, które właściwie roz
bite zostało na dwie części (pierwsza posiada niewielki defekt). Obie dru
kował Erasmus Rösner w Ścinawie w roku 1675. Ostatni tekst w tym tomie,
przeznaczony do użytku szkolnego, posiada identyczny adres wydawniczy
jak druk Klesela. Autorem Biblisches Spruch-Büchlein… jest Johann Benjamin
Kretschmer (XVII w.). Wymienione druki tłoczono w formacie in octavo.
W bibliotece Archiwum Państwowego znajdują się dwa egzemplarze
dzieła Kirchen-Ordnung der vereinigten böhmischen Brüderschaft… wydanego
w Kaliningradzie u Jana Dawida Cenkiera (egz. A – sygn. 01.E.6, egz. B – sygn.
01.E.18). Estreicher przypisywał to dzieło Janowi Amosowi Komeńskiemu,
ale obecnie katalogi biblioteczne nie potwierdzają jego autorstwa; bardziej
prawdopodobna jest rola Komeńskiego jako redaktora. Pierwsze wydanie
ukazało się w Lesznie w 1633 r., edycja kaliningradzka datowana na rok 1711
była wznowieniem tamtej publikacji. Całe pismo dzieli się na siedem rozdzia