Archiwalne starodruki – mało znany wycinek zespołu Akt Braci Czeskich
199
pastor w Görlitz, Georg Vechner (1590-1647), teolog leszczyński, Heinrich
Walther (XVII w.), Christoph Wittich (1625-1687), kaznodzieja w Brzegu (?),
Gottfried Textor (1622-1686), Samuel Hentschel (1635-1690), kaznodzieja
w Lesznie, Johannes Holfeld (około 1600-po 1652), teolog leszczyński, Johann
Hoffmann (XVII w.), nauczyciel rawicki, Christoph Bulaeus (1602-1677), dok
tor teologii, Gottfried Böttner (1648-1714), diakon w Biedrzychowicach, Mi
chael Eder (?-po 1643), duchowny wschowski, Johann Dares (XVII w.), Peter
Schröer (XVII w.), kaznodzieja zduński, Jakob Rolle (1592-1645), Gottfried
Richter (1629-1690), kaznodzieja legnicki. Ogromną wartością unikatowych
mów i kazań jest to, że czasami są jedynym dowodem na istnienie tych ludzi,
których upamiętniają; niekiedy autorzy decydowali się na dołączenie do tek
stu noty biograficznej o zmarłym.
Zdarza się, że druki okolicznościowe występują samoistnie. Tak jest
w przypadku broszury oznaczonej sygnaturą 01.F.21 kaznodziei leszczyń
skiego Adama Samuela Hartmanna (1627-1691). Kazanie zatytułowane Elisaei
Klage und Trauer… poświęcił zmarłemu w 1675 r. Janowi Bythnerowi, senioro
wi Jednoty Braci Czeskich. Bez odpowiedzi pozostaje pytanie, dlatego autor
opublikował ten tekst dopiero w 1689 r. we wschowskiej drukarni Johanna
Christopha Wilda.
Klocek składający się z piętnastu dzieł z zakresu prawa i polityki, opa
trzony sygnaturą 01.C.14, posiada oprawę półskórkową w kolorze brązo
wym, wykonaną przez Georga Ebelta. Tradycyjnie na pustej karcie wszytej
na początku tomu znajdują się zapiski rękopiśmienne i spis zawartości kloc
ka poczyniony odręcznie przez pastora Bickericha, który uporządkował roz
proszone dotąd druki. Pierwszym w kolejności tekstem jest pismo Daniela
Ernesta Jabłońskiego (1660-1741), seniora Jednoty w Polsce, współzałożyciela
Królewskiego Towarzystwa Naukowego w Berlinie, dotyczące praw i wolno
ści dysydentów w Rzeczypospolitej oraz uzasadniające ingerencję mocarstw
ościennych w wewnętrzne sprawy tego państwa. Jura et libertates dissidentium
in Religione Christiana in Regno Poloniae et Magno Ducatu Lithuaniae… druko
wano w Berlinie w oficynie królewskiej w 1708 r. Druk w formacie in folio,
obejmujący dwadzieścia kart liczbowanych, przeszedł prowizoryczną kon
serwację, którą prawdopodobnie zlecił też Bickerich.
Pozostałe teksty wchodzące w skład tego zbioru to: Der evangelisch-re
formirten Jura im Herzogtum Schlesien… (Cölln an der Spree 1708), Ausführliche
und warhaffte Deduction… (bm. 1708), Fernerweite und Gründliche Deduction…
(bm. 1708), Memoire touchant les affaires des Reformés en Silesie (bm. około
1708), Executions-recess, über die zwischen Ihrer Röm. Kaiserl. Majest. und Ihro
Königl. Majest. von Schweden… (bm. 1709), Avaesatz [?] pro Memoria, wegen der
Reformirten in Schlesien (bm. około 1708), Gründliche Ausführung, dass die evange
lisch-reformirte in Schlesien und aller Orten… (bm. 1709), Johann Philipp Schlosser
(?-po 1727), Georg Debus (XVII/XVIII w.), Matthias Fuchs (XVII/XVIII w.),
Anmerkungen, über der evangelisch-lutherischen Unbefugtes Beschwerungs-