194
Michał Janeczek
z Wittenbergi, w roku 1526. Jego autor, kaznodzieja i działacz społeczno-po
lityczny Johannes Brenz (1499-1570), zawarł tu swoje poglądy, które ukształ
tował dzięki naukom Ökolampadiusa. Rzecz niezbyt obszerna, liczy 35 kart
nieliczbowanych. Nie dojdziemy dokładnie, jak ten wolumin trafił do biblio
teki zboru św. Jana, w każdym razie wcześniej należał do Georga Calmanna
i kogoś o inicjałach MHO.
Z XVI w. pochodzą też dzieła zgrupowane w klocku, któremu nadano
sygnaturę 01.E.14. Zanim wolumin trafił do biblioteki Jednoty, przeszedł
wcześniej przez ręce Johanna Davida Grillo, który pozostawił informację
o tym na wyklejce. Na początku znajduje się Catechismus der rechtgleubigen
behemischen Brüder… autorstwa Johannesa Gyrcka (1500-1562), proboszcza
w Neidenburgu. Katechizm drukował Johann Daubmann w Kaliningradzie
w roku 1555. Z tego samego okresu i z tej samej oficyny pochodzi Der kleine
Catechismus… Kaspra Huberinusa (1500-1553). Było to drugie, po augsbur
skim z 1544 r., wydanie tego dzieła. Sebald Heyden (1499-1561), niemiecki mu
zykolog i poeta religijny, opublikował w 1555 r. tekst zatytułowany Christliche
Beweisung… Broszura ma 20 kart nieliczbowanych. Tłoczony w Norymberdze
u Johanna Vom Berga Antwort Matthiae Flacii Illirici, auf das stenckfeldische
Büchlein Iudicium &c. genant… należy do mniej znanych pism polemicznych
Flaciusa (1520-1575). Ten luterański teolog i historyk pochodził z chorwackiej
rodziny mieszczańskiej, a wysokie wykształcenie zdobył na niemieckich uni
wersytetach. Autorem odezwy do duchownych noszącej tytuł Vermanung an
alle Pastoren und Predicanten des Evangelij im Churfürstenthumb zu Sachsen… jest
wspomniany wcześniej Johannes Bugenhagen. Tekst datowany na 1557 r. uka
zał się w drukarni Veita Kreutzera w Wittenberdze. Również w tym mieście,
lecz u Johanna Kraffta, wydrukowane zostało dzieło Philippa Melanchtona
(1497-1560), humanisty, teologa, jednego z przywódców reformacji. Christliche
und seer tröstliche Erinnerung von dem heiligen Ehestande… (1555) przetłuma
czył z języka łacińskiego na niemiecki Stephan Agricola (?-1562), proboszcz
z Merseburga. Krótka rozprawa (8 kart nieliczbowanych), zatytułowana
Forma der offentlichen Absolution… (Wittenberga 1555), ma nieustalonego auto
ra. Ósmym i ostatnim w zbiorze drukiem jest Von dem hochwirdigen Sacrament
des Abendmals unsers Herrn Jesu Christi… (Frankfurt am Main 1556). Na 62
stronach Johannes Brenz umieścił trzy kazania, w których wygłosił poglądy
na temat Najświętszego Sakramentu. Wymienione dzieła zamknięto w zabyt
kowej oprawie z brązowej skóry, która liczy około 450 lat.
Czerwoną i czarną farbą odbity został tytuł kancjonału z 1585 r. Gesangbuch
der Brüder in Behemen und Merherrn… przypisuje się niemieckiemu teologowi
i autorowi hymnów Michaelowi Weisse’owi (około 1488-1534). Egzemplarz,
którym może poszczycić się Archiwum Państwowe, należał wcześniej do
księżny brzeskiej Barbary Brandenburskiej, o czym informuje superekslibris.
Drukowanemu w Norymberdze kancjonałowi przypisano następujące miej
sce w bibliotece: 01.G.64.