166
Jerzy Łojko
(kapłanami)9. Tego rodzaju informacje mogłyby stać się istotnym elementem
komentarza historycznego, objaśniającego podstawowe fakty historyczne
związane z biografią osób wymienianych na kartach klasztornych obituarzy.
Tymczasem w komentarzach do starszych i nowszych edycji nekrologów nie
natrafiamy na tego rodzaju wiadomości.
Komentarz historyczny objaśniający edycję nekrologu klasztornego powi
nien wykorzystywać księgi profesji. Wypada zatem zwrócić uwagę na wykaz
profesji klasztoru bledzewskiego z lat 1741-1820, której zawartość prezentuje
my w formie tabelarycznej10.
Rozważania wypada jednak sprowadzić do konkretnych przykładów.
Duże możliwości daje prezentacja zachowanych nekrologów opactwa cy
sterskiego w Bledzewie nad Obrą w zachodniej Wielkopolsce w dawnym –
przedrozbiorowym – województwie poznańskim i powiecie poznańskim.
W Archiwum Państwowym w Poznaniu zachował się nekrolog bledzew
ski, spisany w pierwszej połowie XVIII w., zawierający starsze wpisy, pocho
dzące najprawdopodobniej z zaginionego starszego obituarza11. Zachowane
w nim zapiski można weryfikować z treścią wzmianek w innych nekrologach
cysterskich, a przede wszystkim pochodzącymi z Obry, Paradyża, Przemętu,
także Wągrowca.
Kompleksowe wykorzystanie zachowanych nekrologów umożliwia okre
ślenie przestrzeni, w której funkcjonował każdy z braci zakonnych przyna
leżny do określonego konwentu cysterskiego. Tę przestrzeń wyznaczała nie
tylko geografia rozmieszczania dóbr opactwa oraz geografia sieci parafial
nej inkorporowanej do klasztoru. W dużym stopniu wpływały na to powią
zania modlitewne z innymi klasztorami i to nie tylko cysterskimi, położo
nym na terenie Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego, ale
i poza ich granicami12. Lektura nekrologu przemęckiego wskazuje na silne po
wiązania modlitewne tego konwentu z klasztorami bernardynów (Sieraków,
Wschowa), karmelitów bosych (Poznań) oraz z cystersami z Pomorza. Lektura
nekrologu bledzewskiego naprowadza nas na trop kontaktów z cystersami
z Pomorza Gdańskiego, z klasztorem w Zinna (Nowa Cella), bernardynami
i innymi zakonami.
W paru nekrologach cysterskich z pogranicza wielkopolsko-brandenbur
skiego natrafiamy na wzmianki o cystersach z klasztoru w Zinna. Często na
kartach ksiąg zmarłych wymieniano także franciszkanów obserwantów, po
pularnie zwanych bernardynami, z klasztoru wschowskiego. Jak wskazuje
9 Podstawowy zbiór ksiąg święceń diecezji poznańskiej to rękopisy AAP, ASO 1-3. Księgi
święceń z okresu przedrozbiorowego znajdują się w zespole akt działalności biskupów po
znańskich (AAP, AE). W APP zachował się zbiór dokumentów poświadczających świecenia ka
płańskie profesów bledzewskich z lat 1769-1786 (cystersi Bledzew 144).
10 APP, Klasztor cystersów w Bledzewie, sygn. 139.
11 Tamże, sygn. 133.
12 Np. Cystersi z klasztoru Zinna, skasowanego w 1815 r. osiedlili się w Paradyżu.