Na co umierali poznaniacy?
161
3. Różnice w przyczynach zgonów w badanych obszarach miasta wyni
kały także z niskiego poziomu wiedzy medycznej mieszkańców, co często
przekładało się na mylne rozpoznawanie chorób.
Agnieszka B u d z i a ł o w s k a, Magdalena G ó r n a
Na co umierali poznaniacy?
Analiza przyczyn zgonów w zróżnicowanych ekologicznie
i kulturowo dzielnicach Poznania
Streszczenie
Dziewiętnastowieczny Poznań był miastem zaniedbanym pod względem komunalnym i prze
ludnionym. Utworzenie fortyfikacji wokół Poznania dodatkowo hamo wało jego rozwój przestrzenny. Poza murami twierdzy nie było takiego skupiska ludności, jak w śródmieściu, ale za
to problem stanowiła bieda oraz ograniczony dostęp do opieki medycznej. Celem niniejszego
opracowania jest wykazanie zróżnicowania w przyczynach zgonów oraz ich ekologiczno-kul
turowego uwarunkowania wśród poznaniaków z wybranych dzielnic miasta. Dane o przyczynach zgonów zaczerpnięto z ksiąg zgonów dla 4 katolickich parafii: św. Marcina, św. Rocha,
św. Marii Magdaleny i św. Małgorzaty. Księgi zdeponowane są w Archiwum Państwowym
w Poznaniu. Dla wymienionych parafii obliczono procentowy rozkład przyczyn zgonów
w 4 kategoriach wiekowych zmarłych: 0-1 miesiąc, 2 miesiące-1 rok, 2-14 lat oraz 50+. Różnice
w częstościach przyczyn zgonów pomiędzy parafiami weryfikowano testem u.
W XIX-wiecznym Poznaniu głównym regulatorem umieralności były choroby zakaźne.
Najwięcej zgonów wywołanych szkarlatyną, kokluszem, ospą, odrą i tzw. „wysypkami” (prawie
12%) odnotowano w ubogiej parafii św. Małgorzaty. Odsetek zgonów na cholerę był najmniej
szy w podmiejskiej parafii św. Rocha i wynosił jedynie 2%. W parafii św. Rocha i św. Marcina
chorzenia neurologiczne stanowiły odpowiednio 13,6% i 25,7% wszystkich zgonów. Najczęstszą
przyczyną zgonów w parafii św. Rocha była słabość - śmiertelność z jej powodu osiągnęła pozio
mu prawie 23% wszystkich zgonów. Pozostałe parafie charakteryzowały się znacznie niższym
odsetkiem zgonów z przyczyn neurologicznych (od prawie 4% do 7,5%). Częstość zgonów
na gruźlicę także różnicowała badane parafie. Najwięcej odnotowano ich w parafii ze śród
mieścia (św. Marii Magdaleny) oraz w parafiach: św. Małgorzaty i św. Marcina, najmniej w pa
rafii św. Rocha. Tę ostatnią z kolei wyróżniała wysoka śmiertelność z powodu tzw. gorączek.
Rozbieżności w częstościach zgonów z wymienionych przyczyn pomiędzy ludnością z cen
trum miasta i tą z dzielnic podmiejskich wynikały z przyczyn ekologicznych i kulturowych,
w tym z niskiego poziomu fachowej wiedzy na temat chorób, co ostatecznie przekładało się na
ich błędne rozpoznawanie i diagnozowanie.