152
Agnieszka Budziałowska, Magdalena Górna
ną stroną dzielnic podmiejskich była bieda i ograniczony dostęp do wykwali
fikowanej opieki medycznej4.
1.2. Diagnozowanie przyczyn zgonów w populacjach historycznych
W dziewiętnastowiecznych populacjach diagnozowanie i nazewnictwo cho
rób nie było tak oczywiste, jak współcześnie. Zanim pojawiły się przepisy
obligujące lekarzy do wystawiania aktów zgonów, w niektórych parafiach
przyczyny śmierci zapisywano w księgach zgonów, prowadzonych przez
proboszcza lub pisarza parafialnego. Informacje o powodach śmierci nie za
wsze były wiarygodne i w dużej mierze zależały od osoby zgłaszającej po
wyższy fakt, a ta z reguły nie posiadała profesjonalnej wiedzy o chorobie, na
którą cierpiał zmarły tuż przed śmiercią. Brak wiedzy medycznej, znajomości
fizjologii i patologii często prowokowały do rejestracji objawu choroby jako
przyczyny zgonu (np. „gorączka”) bądź nazwy narządu objętego schorze
niem (np. „ból głowy”). Zdarzało się, że przyczynę zgonu opisywano bardzo
ogólnie, np. „starość” lub „śmierć naturalna”5. Poprawa w zakresie diagnozo
wania przyczyn zgonów miała miejsce dopiero pod koniec XIX i na początku
XX w., wraz z rozwojem medycyny i epidemiologii6.
2. Cel opracowania
Zróżnicowanie warunków ekologiczno-kulturowych w centrum Poznania
i na jego przedmieściach mogło przełożyć się na różnice w poziomie umieral
ności na tych terenach. Celem niniejszego opracowania jest wykazanie różnic
w przyczynach zgonów oraz ich ekologiczno-kulturowych uwarunkowań
wśród poznaniaków z wybranych dzielnic miasta.
3. Materiał
Dane o przyczynach zgonów zaczerpnięto z ksiąg zmarłych dla czterech kato
lickich parafii z Poznania. Trzy parafie: św. Marcina, św. Rocha i św. Małgorza
ty obejmowały przedmieścia Poznania i – z wyjątkiem parafii św. Marcina –
były to parafie prawobrzeżne7. Parafia św. Marii Magdaleny zlokalizowana
4 M.
Nowaczyk, Poszukiwanie przodków. Genealogia dla każdego, Warszawa 2005.
5 Tamże.
6 G. Liczbińska, Umieralność wśród katolickiej i ewangelickiej ludności historycznego Poznania,
Poznań 2009.
7 M. Kędelski, Rozwój demograficzny Poznania w XVIII i na początku XIX wieku, Poznań 1992.