PrzeGląd Archiwalno-Historyczny
Tom I
Poznań 2014
Studia i Materiały
Agnieszka B u d z i a ł o w s k a, Magdalena G ó r n a (Poznań)
Na co umierali poznaniacy?
Analiza przyczyn zgonów w zróżnicowanych
ekologicznie i kulturowo dzielnicach Poznania
1. Wprowadzenie
1.1. Warunki ekologiczne w Poznaniu
Olbrzymi wpływ na obraz dziewiętnastowiecznego Poznania miała decy
zja o przekształceniu miasta w twierdzę1. Budowa fortyfikacji zahamowa
ła jego rozwój przestrzenny i demograficzny, prowadząc do przeludnienia
w obrębie fortyfikacji. Ludność wręcz „dusiła się w murach”. Brak wolnej
przestrzeni nie stanowił jedynego problemu miasta. Poznań był zaniedba
ny pod względem komunalnym: nie było wystarczającej liczby ujęć czystej
wody i kanalizacji, a to zwiększało ryzyko wybuchu epidemii chorób zakaź
nych. Dopiero w 1866 r. mieszkańcy doczekali się nowoczesnych wodocią
gów, a jeszcze później, bo w latach dziewięćdziesiątych XIX w. – kanaliza
cji2. Gęsta zabudowa stwarzała także zagrożenie pożarowe, dlatego w 1838 r.
wprowadzono środki bezpieczeństwa, obejmujące m.in. zakaz wznosze
nia drewnianych budynków oraz krycia dachów strzechą3. Wschodnia część
miasta była narażona na wylewy Warty, co z kolei prowadziło do powodzi.
Warunki ekologiczne na przedmieściach Poznania, czyli poza pierścieniem
fortyfikacji, były zdecydowanie lepsze od tych w centrum. Przede wszystkim
nie było tam tak dużej gęstości zaludnienia, jak w śródmieściu. Z kolei ujem
1 Z. Zaleski, Dzieje Poznania od roku 1853 do r. 1918, w: Księga Pamiątkowa Miasta Poznania,
pod red. J. Czekalskiego, Poznań 1929, s. 84-105.
2 M. Trzeciakowska, L. Trzeciakowski, 1982, W dziewiętnastowiecznym Poznaniu, Poznań
1982; W. Jakóbczyk, Dzieje Wielkopolski, t. 2, Lata 1793-1918, Poznań 1973.
3 T. Dohnalowa, Handel, transport, komunikacja, w: Dzieje Poznania, 1793-1918, pod red.
J. Topolskiego i L. Trzeciakowskiego, t. 2, Warszawa-Poznań 1994, s. 182-220.