Tajne spotkania członków Rady Ligi Narodów...
137
Protokoły z pierwszych utajnionych spotkań nie precyzowały ich charak
teru w tytule dokumentu. Widnieje tam np. Commentaires. Minutes, „notes”
lub najczęściej Private Meeting of Council. Tytuł Séances secrète widnieje na pro
tokołach poczynając od grudnia 1925 r.13 Wraz z wyborem Josepha Avenola
na Sekretarza Generalnego w 1933 r. pojawia się nowe określenie dla tajnych
spotkań członków Rady, nazywane dyskusją, wymianą opinii. Owo échange
de vues aż do końca 1936 r. sąsiaduje z séance secrète, by następnie zdomino
wać terminologię charakteryzującą te spotkania członków Rady. Odnotować
zarazem trzeba, że na protokołach z owej dyskusji Sekretarz Generalny dopi
sywał własnoręcznie „secrète”14.
Do tej terminologicznej niekonsekwencji dodać trzeba stwierdzenie wid
niejące w Regulaminie Rady przyjętym przez Zgromadzenie w 1937 r., że
w ramach prywatnych sesji Rady (a więc bez publiczności i prasy) odbywa
ją się także spotkania tajne. W takich przypadkach członkom Rady mogła to
warzyszyć tylko jedna osoba, a Sekretarzowi Generalnemu „niezbędne mi
nimum urzędników”. Jeśli jednak porządek prywatnych sesji mógł być za
zgodą Rady opublikowany, to oświadczenia związane ze spotkaniami tajny
mi mogli wydawać przewodniczący danej sesji Rady (w ramach której spo
tkanie miało miejsce) lub Sekretarz Generalny. Za ich zgodą uczestnicy échan
ge de vues mogli też informować swoje rządy o treści spotkania, zważając na
„interes Ligi Narodów, jak i uzasadnione pragnienie rządów do uzyskania
w odpowiednim czasie informacji o generalnym kierunku prac Rady”15.
Ta ostatnia dyspozycja to próba przezwyciężenia niepisanej zasady, że
treści tajnych spotkań członków Rady nie podlegają upowszechnieniu. Z fik
cji takiego założenia zdawano sobie powszechnie sprawę, i to nie tylko kie
dy czytano w porannych dziennikach wypowiedzi prezentowane na tajnym
spotkaniu w dniu poprzednim. Sprawozdania, nierzadko bardzo dokład
ne, uczestnicy tajnych narad przekazywali do „swoich” stolic, zwłaszcza je
śli nie było w Genewie ministra spraw zagranicznych. Liczne ślady takiej ak
tywności informacyjno-dokumentacyjnej spotkamy w archiwach wszystkich
państw aktywnych w polityce międzynarodowej. Dotyczy to także rządów
nieobecnych aktualnie w Radzie.
1922.W cytowanej już książce Piłsudski w Genewie, s. 103 podaję (za przytoczonym wyżej zesta
wieniem, por. przyp. 6), że séances secrètes pojawiają się dopiero w grudniu 1925 r. Potwierdzić
jedynie mogę, że istotnie tak w owym rejestrze jest, aczkolwiek błędnie!
13 ASDN, 14/9887/2385; r. 6228 (Liste par ordre chronologique des séances secrètes du
Conseil dont les procès-verbaux sont contenus dans le dossier 14/9887/2385; b.daty).
14 ASDN, 14/3 543/1198; r. 6232, Procès – verbal provisoire d’une échange de vues (secrète) te
nue à Genève le lundi 24 mai 1937, à 17 h. 15 (kursywą wyróżniono ręczny dopisek Sekretarza
Generalnego Josepha Avenola).
15 Le Conseil de la Société des Nations: Composition. Compétence. Procédure, Genève 1938, s. 65;
przewodniczącym i sprawozdawcą Komisji opracowującej regulamin był Tytus Komarnicki,
tamże, s. 110.