PrzeGląd Archiwalno-Historyczny
Tom I
Poznań 2014
Stanisław S i e r p o w s k i (Poznań)
Tajne spotkania członków Rady Ligi Narodów
w świetle dokumentacji
Archivès de la Société des Nations w Genewie
Liga Narodów była pierwszą w dziejach organizacją międzynarodową, której
głównym celem było położenie tamy wojnom poprzez rozbrojenie i rozwój
współpracy między cywilizowanymi państwami. Jej powstanie wymuszo
ne na mocarstwach europejskich przez prezydenta Stanów Zjednoczonych
T. Woodrowa Wilsona, było precedensem w trwających poszukiwań lepsze
go, bardziej sprawiedliwego ułożenia stosunków politycznych i społecznych
świata. Eksperyment z Ligą Narodów, grupującą ponad pięćdziesiąt państw
ze wszystkich kontynentów towarzyszył cywilizacji przez cały okres mię
dzywojenny. Zakres spraw, które były rozpatrywane lub tylko przewijały się
przez organy i agendy Ligi Narodów był ogromny, o czym m.in. świadczy
spuścizna archiwalna przekraczająca dwa kilometry akt1.
Sukcesy i porażki LN były paralelne do ewolucji sytuacji międzynarodo
wej tego czasu. Także na jej forum widoczna była dominacja mocarstw euro
pejskich (wobec nieobecności Stanów Zjednoczonych oraz do 1934 r. ZSRR).
To one zawarowały sobie głos decydujący poprzez ustanowienia tzw. stałych
miejsc w Radzie Ligi. Zajmowały je Francja, Japonia, Wielka Brytania i Włochy
(1919–1937), w latach 1926–1933 także Niemcy oraz ZSRR (1934-1939). Rada
na równi ze Zgromadzeniem wszystkich członków, zajmowała się ogółem
1 Archives
de la Société des Nations 1919-1946. Répertoire Général 1919-1946. Genève sd.,
vol. 1-3. Ogólna charakterystyka archiwum Ligi i ONZ zob.: B. Blukacz-Louisfert, P. Le Loarer,
Les archives de la Société des Nations et des Nations Unies: sources de première importance pour l’histoi
re des relations internationa les au XXe siècle, w: 8e Conférence internationale des éditeurs de do
cuments diplomatiques: des états et de l’ONU, red. Gabriel Robin, Publisher Bruxelles [etc.],
Peter Lang, 2008, s. 321-334. Jeśli za podstawę wziąć opublikowane w tym tomie teksty (około
czterdziestu), pokazujące dorobek naukowy oraz narodowy kontekst stosunków międzynaro
dowych „wielkich” i „małych” tego świata, to taki kraj, jak Polska, nie istnieje.