Profesor Jolanta Dworzaczkowa
119
królewskich Wielkopolski (1965), O przyczynach słabości reformacji mieszczańskiej
w Polsce (1967), Reformacja w Wielkopolsce i Sprawa dysydencka (1969), W spra
wie autorstwa pisma o mizerii ministrowskiej (1969), Z dziejów zboru w Krokowie
[Krokowej] w XVII i XVIII wieku (1970), Kontrreformacja we Wschowie w la
tach 1577-1632 (1970), W sprawie sytuacji prawnej protestantów w Polsce (1976),
Reformacja a problemy narodowościowe w przedrozbiorowej Wielkopolsce (1978),
Zniszczenie Leszna w roku 1656 (1981), „Panegyricus Carolo Gustavo” i jego tło po
lityczne (1982), Sytuacja materialna duchowieństwa braci czeskich w Polsce do po
czątków XVII wieku (1984), Andrzej z Osowej Sieni Ossowski [1602/1603-1666].
Z dziejów polskiego luteranizmu (1985), Luteranizm w Wielkopolsce i jego społecznonarodowe aspekty (1986), Bracia czescy przejawem odrębności Wielkopolski (1991),
Żywe słowo w działalności różnowierców wielkopolskich (1992), „Czarna legenda”
Komeńskiego a rzeczywistość historyczna (1993), Bojanowscy w ruchu reformacyj
nym (1994), Projekt programu szkolnego Jana Jonstona (2003), Bracia czescy – kal
winiści – ewangelicy reformowani. Problem terminologii (2005), Konwersje na ka
tolicyzm szlachty ewangelickiego wyznania czeskiego w Wielkopolsce w XVI i XVII
wieku i Sprawa Krystyny Poniatowskiej w Polsce (2006). Niektóre z artykułów
Jolanty Dworzaczkowej powstały w nawiązaniu do wcześniejszych publika
cji innych badaczy (Adama Vetulaniego, Stanisława Cynarskiego, Stanisława
Salmonowicza).
Przeważnie w bliskim związku z ich tematyką w latach 1961-1991 opra
cowała biogramy prezentujące życie i działalność działaczy reformacyjnych,
głównie z kręgu braci czeskich, którym poświęciła większość (21 z 23) biogra
mów opublikowanych w Polskim Słowniku Biograficznym (7, w tym 1 współau
toryzowany) i Wielkopolskim Słowniku Biograficznym (16).
Jak już wspomniano, blisko połowa rozpraw i artykułów Dworzaczkowej
poświęconych problematyce reformacyjnej i kontrreformacyjnej została wy
dana w dwóch książkach. W pierwszej, zatytułowanej Reformacja i kontrre
formacja w Wielkopolsce (1995), znalazło się piętnaście z wyżej wymienionych
opracowań, powstałych i publikowanych w latach 1965-1993, wykazanych te
raz w spisie jej treści umieszczonym pod Uzupełnieniem do wspomnianej wy
żej Bibliografii, w której książka ta została wymieniona pod mylnym rokiem
wydania (1996) i tylko pod ogólnym tytułem. We wstępie do tego zbioru au
torka zauważyła, „że choć dzieje reformacji, a później polskiego protestanty
zmu przechodziły w Wielkopolsce te same fazy, co w całej Rzeczypospolitej,
mają jednak w tej dzielnicy cechy szczególne”. Do cech tych zalicza zwłasz
cza stosunkowo silny rozwój luteranizmu z udziałem ludności pochodzenia
niemieckiego (mieszczan i chłopów) oraz obecność braci czeskich. Ogromne
znaczenie tych ostatnich, „którzy przez ponad osiemdziesiąt lat, póki nie zla
li się z kalwinami, nadawali wielkopolskiej reformacji odrębne piętno” pod
kreśla w pierwszym, niezwykle cennym syntetycznym studium Reformacja
w Wielkopolsce. Zwraca tam też uwagę na fakt, że Wielkopolska wniosła do
religijnego i kulturalnego dorobku polskiej reformacji wiele, zwłaszcza w jej