116
Zbigniew Chodyła, Marian Drozdowski, Zofia Sprys
(1955), Kronika pruska Szymona Grunaua jako źródło historyczne (1958), Podanie
o głowie św. Barbary (1958), O genezie i skutkach rewolty gdańskiej 1525/26 roku
(1962) oraz wspomniana rozprawa habilitacyjna Dziejopisarstwo gdańskie do po
łowy XVI w., która ukazała się drukiem w roku 1962, w ramach wydawnictw
Gdańskiego Towarzystwa Naukowego, zyskując w polskim piśmiennictwie
historycznym miano pionierskiego opracowania, które zachowała do dziś.
Z tych publikacji do najcenniejszych należą czwarta i ostatnia. Pierwsza
z nich to obszerne studium, w którym autorka rewiduje dotychczasowe sta
nowisko historiografii niemieckiej o niewiarygodności i minimalnej użytecz
ności dzieła Szymona Grunaua. Z jej badań wynika, że ta bardzo obszerna
kronika, doprowadzona do 1529 r., powstała w drugiej połowie XVI w. w śro
dowisku dominikańskim w Elblągu, a może i po części w Gdańsku, jest nie
tylko tekstem literackim, charakterystycznym dla zakonów żebrzących, po
zbawionym jakichkolwiek zaczątków metody naukowej, przykładem propa
gandy kontrreformacyjnej, ale i cennym źródłem historycznym, bogatym fak
tograficznie dla czasów jej współczesnych, a także niezwykle przydatnym do
poznania światopoglądu ówczesnych ludzi, zwłaszcza atmosfery życia co
dziennego w miastach i na wsi pruskiej w pierwszej połowie XVI w. Druga
praca obejmuje natomiast początki jeszcze nienaukowego dziejopisarstwa
gdańskiego, które sięgają pierwszego dziesięciolecia XV w., i jego rozwój aż
do połowy XVI stulecia. Pod względem konstrukcyjnym książka składa się,
poza Wstępem i Wnioskami, z dwóch części. W części pierwszej, podzielonej
na siedem rozdziałów, poddane zostały sumiennej, szczegółowo przepro
wadzonej krytyce erudycyjnej zabytki historiograficzne z tej epoki: najstar
szy zwód kronik gdańskich, czyli tzw. Księga Ferbera, kroniki Bartłomieja
Wartzmanna (w I i II redakcji) i Jana Melmanna, a także dominikanów elblą
skich oraz różne drobniejsze zabytki narracyjne (takie jak: wiersze i pieśni
historyczne, współczesne relacje o pewnych wydarzeniach itp.) w układzie
chronologicznym. Autorka, polemizując z dawniejszymi opracowaniami hi
storyków niemieckich (zwłaszcza Theodora Hirscha i Paula Gehrkego), usta
la czas i miejsce powstania poszczególnych zabytków, ich wzajemne powią
zania i zależności, co jest tym trudniejsze, że materiały te znane są jedynie
ze znacznej liczby późn