Grecka diaspora w Poznaniu w XVIII i XIX w.
105
Poznania razem z żoną. Zajmował się głównie handlem winem i szybko doro
bił się pokaźnego majątku, już w 1803 r. zakupił kamienicę nr 58 przy Starym
Rynku. Nie wiadomo, kiedy rodzina Żupańskich spolszczyła swoje nazwi
sko, niektórzy badacze przypuszczają, że stało się to pod wpływem wyda
rzeń insurekcji kościuszkowskiej, inni podają, że nastąpiło to w czasie Sejmu
Wielkiego w związku ze swobodami nadanymi miastom.
Data urodzenia Żupańskiego nie jest dokładnie znana. Nekrologi, któ
re ukazały się tuż po jego śmierci, podają rok 1801, natomiast historycy zaj
mujący się wydawcą, za najbardziej prawdopodobny przyjmują rok 180467.
Chrzest otrzymał z rąk Atanazego Sawicza. Okres dziecięcy i szkolny spę
dził Żupański w Poznaniu. W latach 1818-1826 uczęszczał do Gimnazjum
św. Marii Magdaleny, w którym uczył się dobrze. W domu przyszłego wy
dawcy silnie kultywowane były tradycje greckie, na których straży stała mat
ka Greczynka. Jak pisze Maria Wicherkiewiczowa, w domu znajdowały się:
„[…] portrety stare w kontuszach i ubiorach greckich, puchary z napisami ,
księgi i różne przedmioty, […] księga w którą wpisywano ważniejsze chwile
i zdarzenia, jak chrzty, śluby, pogrzeby […] księga ta w języku starogreckim
została założona w roku 1775”68.
Po ukończeniu gimnazjum wyjechał Żupański na studia prawnicze do
Berlina. Uczęszczał tam m.in. na wykłady filozofa Georga Wilhelma Friedricha Hegla. Jak zauważają autorzy jedynej dotychczas monografii o Żupańskim,
kontakty zawarte przez niego w Berlinie choćby z Karolem Libeltem, Stefanem
Garczyńskim i Napoleonem Kamieńskim, wpłynęły na ukształtowanie się
świadomości narodowej i patriotyzmu przyszłego wydawcy69.
Po uzyskaniu tytułu sędziego w 1830 r. Żupański rozpoczął pracę jako
aplikant przy Wyższym Sądzie Krajowym w Berlinie. W tym czasie współ
pracował też jako tłumacz i publicysta z czasopismami niemieckimi. Swoje,
zazwyczaj anonimowe artykuły ogłaszał w „Hamburger Zeitung”, „Leipziger
Presse” oraz w wychodzącym w Poznaniu „Polnische Correspondenz”. W pu
blikowanych przez siebie artykułach występował jako rzecznik polskich inte
resów. W tym okresie podjął się również przekładu na język niemiecki dzieła
Romualda Hubego Wywód praw spadkowych słowiańskich; tłumaczenie opubli
kowano w Poznaniu w 1836 r.
W związku ze śmiercią swojego ojca Teodora w 1835 r. i przejęciem znacz
nego majątku Żupański powrócił do Poznania. Spełniając zapotrzebowanie
społeczne, wspólnie z autorem ukrywającym się pod pseudonimem A.M.
przełożył czterotomowe dzieło Albrechta Blocka Uwagi gospodarskie oraz już
67 Szerzej na temat rozbieżności dat urodzenia Żupańskiego zob.: M. Foć, M. Romanowska,
dz. cyt., s. 22, przyp. 43 i 44.
68 M. Wicherkiewiczowa, dz. cyt., s. 55.
69 M. Foć, M. Romanowska, dz. cyt., s. 24-25; J. Maciejewski, Jan Konstanty Żupański, w: Wy
bitni Wielkopolanie, pod red. W. Jakóbczyka, Poznań 1959, s. 133.