86
Michał Boksa
z okresu międzywojennego, przepadły w czasie II wojny światowej. W latach
okupacji hitlerowskiej zbierał wszelkie informacje dotyczące polskiej marynarki
wojennej i handlowej. Uzyskiwał je z prasy niemieckiej, konspiracyjnej, z radia
londyńskiego oraz z opowieści bezpośrednich uczestników zdarzeń – żołnierzy
walczących na Wybrzeżu w 1939 r. Po wojnie nawiązał liczne kontakty z polskimi
marynarzami, rozproszonymi po całym świecie. Wielu z nich wracając do ojczyzny przywiozło ze sobą zagraniczne książki i czasopisma. Niektórzy marynarze
przekazali mu swoje książki, a jeden swą spuściznę pisarską.
Po śmierci męża Helena Pertek nie dopuściła do rozproszenia jego spuścizny.
Warto zaznaczyć, że pojawili się chętni do kupienia jej najbardziej wartościowej
części. Wdowa wraz z córkami podjęła decyzję o przekazaniu całej spuścizny archiwalnej i księgozbioru Jerzego Pertka Bibliotece Raczyńskich w Poznaniu. Czyniła
to systematycznie od 1992 r. Całość materiałów archiwalnych (tzw. rękopisów)
została przekazana w darze, natomiast prawie cały księgozbiór został zakupiony
od spadkobierców. Nieco później – w 2002 r. – biblioteka otrzymała w darze od
Heleny Pertek kolejne materiały, m.in. 5039 klatek negatywowych. Choć w sensie
prawnym wszystkie te materiały stawały się sukcesywnie własnością Biblioteki
Raczyńskich, to fizycznie były przechowywane (do 2004 r.) w prywatnym mieszkaniu przy ul. Zakręt 12 w Poznaniu.
Od września 1990 r. pracownicy Biblioteki Raczyńskich przystąpili do opracowywania spuścizny archiwalnej i księgozbioru. Jeden zajmował się archiwaliami,
inny księgozbiorem. Jedną z pierwszych czynności było wykonanie zdjęć wnętrz
mieszkania – pracowni pisarza. Fotografie te wykonał w 1990 r. Piotr Zborowski.
Z czasem zbiorom (kolekcji marynistycznej) pisarza nadano formę prawną
i nazwę. Formalne podpisanie aktu fundacji Izby Pamięci Jerzego Pertka w jego
pracowni-mieszkaniu odbyło się dnia 17 lipca 1992 r. Placówkę tę urządzono
w części prywatnego mieszkania Pertków przy ul. Zakręt 12, w której pisarz pracował i zgromadził swój księgozbiór oraz spuściznę archiwalną. Zajmowała ona trzy
pokoje, lecz nie była w żaden sposób oddzielona od reszty mieszkania, w którym
wciąż przebywała Helena Pertek. Pracownicy Biblioteki Raczyńskich korzystali
z tych pomieszczeń tylko w godzinach pracy. W tzw. dużym pokoju znajdowało się
biurko z lampą, fotele, stolik, przy którym zazwyczaj pisarz pracował, szafy i regały
z książkami. Na ścianach tego pokoju wisiały reprodukcje obrazów oraz ilustracje
przedstawiające statki i okręty. W tzw. małym pokoju (sypialni) oprócz kanapy znajdowało się archiwum. Na regałach zgromadzono tam teczki z rękopisami, segregatory
z korespondencją pisarza oraz pudła z negatywami fotografii. W trzecim pokoju
znajdowała się dalsza część zbiorów poznańskiego marynisty. Placówka ta nie miała
charakteru muzealnego. Była to typowa pracownia pisarza – marynisty. Opiekę nad
Izbą sprawowała Helena Pertek wraz z pracownikami Biblioteki Raczyńskich5.
5
S. Drajewski, Marynista z dala od morza, „Głos Wielkopolski”, 2001 nr 139; J. Matysiak: Izba
Pamięci Jerzego Pertka, „Winieta”, 1999 nr 2 s. 12.