Udział Kazimierza Kaczmarczyka w ratowaniu akt archiwów warszawskich ...
61
danie dyr . Randtowi ze stanu przygotowań na przyjęcie archiwaliów warszawskich w klasztorze jasnogórskim 16 .
W trakcie kolejnego pobytu na Jasnej Górze w dniach 21 lipca – 5 sierpnia 1944 r ., Kaczmarczyk obejrzał wszystkie możliwe pomieszczenia sanktuarium . Zdecydował się na usunięcie z Sali Maryjnej i przyległych magazynów przedmiotów należących do Gimnazjum Henryka Sienkiewicza w Częstochowie i szereg depozytów złożonych przez częstochowian 17 .
W dniu 7 września 1944 r . odbyło się w Krakowie spotkanie przedstawicieli administracji wewnętrznej Generalnego Gubernatorstwa : Ericha Randta , dra Georga Wintera oraz szefa Wydziału Spraw Wewnętrznych Rządu GG SS-brigadeführera dra Georga von Craushaara , w trakcie którego Randt polecił przewieźć na Jasną Górę najcenniejsze akta Archiwum Głównego Akt Dawnych w Warszawie , przechowywane dotąd w forcie Sokolnickiego . Decyzja ta uratowała przed zagładą m . in . bezcenny zespół akt Metryki Koronnej 18 .
Tymczasem w ogarniętej powstaniem Warszawie Józef Stojanowski , ówczesny kierownik Archiwum Akt Nowych , który do początków września 1944 r . znajdował się na terenie kontrolowanego przez Niemców Okęcia , bezskutecznie próbował dostać się do AAN . Ostatecznie , w dniu 7 września przyjechał wraz z żoną do Częstochowy , gdzie miały już przybyć z Fortu Sokolnickiego akta . Niestety , transport jeszcze nie nadszedł . Z Częstochowy wysłał kartkę pocztową oraz list do Kaczmarczyka , w których przedstawił swoją , nienajlepszą , sytuację : Kochany Panie Kazimierzu ! Dotarłem dziś tu i dowiedziałem się w Klasztorze , że akta nie nadeszły . Nie wiem czy nie były wysłane . Powiedziano mi , że Pan tu był i czekał na darmo . Nie wiem co robić ? Gdyby Pan tu był , to może zostałbym tu Pańskim pomocnikiem . Za Pańską życzliwą interwencją u O . Przeora i jaki obiad u Ojców otrzymał – a tak chodzę i medytuję czy czekać dalej , czy jechać do Krakowa . Może Pan tu przyjedzie
16
PANAWOP , Materiały Kazimierza Kaczmarczyka , j . a . 176 , k . 27 , Pismo Stadthauptmanna częstochowskiego ( podpisane w zastępstwie przez inspektora Seibolda ) do przeora jasnogórskiego z dnia 31 października 1944 r . ( bez liczby dziennika ) informujące o rekwizycji na potrzeby Zarządu Archiwów Generalnego Gubernatorstwa spowiednicy wraz z zakrystią . Wojenny exodus …, s . 253-254 .
17
ASK , Diariusz o . Stanisława Nowaka , sygn . 532 , k . 61 , k . 63 ; PANAWOP , Materiały Kazimierza Kaczmarczyka , j . a . 179 , k . 46 , Bericht über die Tätigkeit in Monaten Juli und August 1944 […] 4 ) Dienstreise nach Tschenstochau 21 Juli bis 5 August 1944 in der Angelegenheit der Transporte der Archive aus Warschau .
18
W protokole rozmowy czytamy : „ W Warszawie w Forcie im . Sokolnickiego na Żoliborzu znajdują się cenne archiwalia ( Metryka Koronna , dokumenty oryginalne , itp .), które za wszelką cenę muszą zostać zabezpieczone . Stwierdzono , że należy skierować dalekopis do dowództwa Armii „ Środek ”, w celu zabezpieczenia tych archiwaliów . Odpis tego dalekopisu zostanie skierowany do Naczelnego Dowództwa 9 Armii i gubernatora dystryktu warszawskiego ”. D . Matelski , Polityka okupanta niemieckiego wobec polskich dóbr kultury ( 1939-1945 ), „ Archiwa , Biblioteki i Muzea Kościelne ”, t . 80 , 2003 , s . 232 , przy . 168 . Zob . też S . Radoń , Dr Erich Randt w opinii archiwistów polskich , „ Krakowski Rocznik Archiwalny ”, t . 1 , 1995 , s . 131 .