52
Grzegorz Łukomski
i radła , a wreszcie w 1855 r . większa już fabryka maszyn i narzędzi rolniczych przy ulicy Koziej . Powodzenie zmuszało Cegielskiego do rozbudowy fabryki i uruchomienia w 1859 r . przy ulicy Strzeleckiej nowoczesnej odlewni oraz innych oddziałów systematycznie rozbudowywanych . Mimo konkurencji niemieckiej , fabryka rozwijała się dynamicznie , stając się czołową placówką polskiego przemysłu w Poznaniu i wizytówką miasta . Była to Fabryka machin i narzędzi rolniczych H . Cegielski w Poznaniu 13 . Zakłady stały się nie tylko jego sposobem na życie lecz – w dłuższej perspektywie – sposobem na promowanie polskości , a w równym stopniu symbolem polskiego sukcesu ekonomicznego .
Po 1846 r . nastąpił czas największej aktywności społecznej Hipolita . Od 1846 był w dyrekcji Towarzystwa Naukowej Pomocy ( TNP ) 14 , pełnił tam różne funkcje , m . in . wiceprezesa w latach 1850-1968 ; działał też w kierownictwie Domu Sierot św . Wincentego a ’ Paulo ( powstał w 1848 r .) i w Radzie Miejskiej 1850-28 października 1864 . Gdy 12 stycznia 1857 r . w mieszkaniu Władysława Niegolewskiego utworzono Towarzystwo Przyjaciół Nauk Poznańskie ( tak pierwotnie się nazywało ), przewodniczył zebraniu i krótko był wiceprezesem pierwszej polskiej instytucji naukowej w Poznaniu ; został ponadto prezesem Centralnego Towarzystwa Gospodarczego ( 1865-1868 ), istniejącego od 21 lutego 1865 r ., którego zadaniem był integrowanie polskiej inicjatywy ekonomicznej ; był współtwórcą i prezesem od 11 grudnia 1860 r . Towarzystwa Przemysłowego ; działał też w poznańskim Komitecie Wyborczym – w latach 1866 i 1867 ( wybory były jednak nieudane ). Kolejny obszar pracy to działania na rzecz otwarcia w Poznaniu szkoły realnej , idea ta wynikała z doświadczenia kupieckiego . Jej orędownikami byli też przez wiele lat Edward hrabia Raczyński i Niemiec Gotthilf Berger ( 1794-1874 ). Powstała ostatecznie 12 października 1853 r ., a środki na budowę gmachu nowej szkoły wyłożył Berger . W 1865 r . stanął nowy gmach przy ulicy Strzeleckiej , jego poświęcenie nastąpiło 16 kwietnia 1866 r . 15
Wiosna Ludów ( 1848-1849 ) bardzo przyspieszyła bieg spraw politycznych także w Wielkim Księstwie . Jeszcze w czasie trwania konfliktu zbrojnego odbyły się 1 i 8 maja 1848 r . dwustopniowe , pierwsze w Prusach wybory powszechne do parlamentu w Berlinie , tak zwanego Zgromadzenia Narodowego ( Nationalversammlung ). Równocześnie wybierano deputowanych do ogólnoniemieckiego parlamentu we Frankfurcie nad Menem ( Deutsche Nationalversammlung ). Te ostatnie wybory Polacy zbojkotowali , protestując przeciwko postulowanemu przez tutejszych Niemców włączeniu Wielkiego Księstwa Poznańskiego do mających powstać zjednoczonych Niemiec . Podstawowym celem parlamentu pruskiego
13
Po śmierci Hipolita Cegielskiego , zgodnie z jego wolą opiekę nad nieletnimi dziećmi i zarząd nad fabryką objął Władysław Bentkowski .
14
Towarzystwo Naukowej Pomocy dla Młodzieży Wielkiego Księstwa Poznańskiego ( TNP – od 1861 r . nosiło ono imię Karola Marcinkowskiego ).
15
J . Kozłowski , Wielkopolska pod zaborem …, s . 170 .