196
Recenzje i noty bibliograficzne
Wspomniana druga wizytacja odbyła sie już w innych warunkach. Placówka ta
bowiem od roku szkolnego 1948/49 działała w nowej siedzibie przy ul. Wincentego
Pola 11 posiadając nowy status – Państwowej Szkoły Ogólnokształcącej Stopnia
Podstawowego i Licealnego37. Była zatem pierwszą w historii tutaj 11-latką, do
której uczęszczało ogółem 551 dzieci i młodzieży38. Spośród 250 uczniów stopnia
licealnego, 190 (tj. 76%) było mieszkańcami Piły, a 58 (24%) pochodziło spoza
tego miasta; z tego ostatniego grona 39 osób dojeżdżało codziennie, pozostały
19 wynajmowało tzw. stancję. Z kolei aż 152 dzieci (60,8%) pochodziło z rodzin
inteligenckich, znacznie mniej bo 56 (22,4%) z robotniczych, 36 (14,4%) z chłopskich, a tylko 6 (2,4%) z rodzin rzemieślniczych. Za naukę należało płacić czesne,
wynoszące wtedy 200 złotych miesięcznie. Warto jeszcze przy tym odnotować, że
większość uczących się w całej tej szkole stanowili chłopcy (53,90%).
Funkcję dyrektora od 16 marca 1948 r. pełnił, relegowany z Gostynia filolog
klasyczny i doskonały pedagog, Jan Gruchała (1911-2006)39.Wtedy także zwiększył się o kilku nowych nauczycieli skład grona pedagogicznego40. W tym miejscu
należy wymienić, również (a pominiętych w tej publikacji) księży prefektów, zaangażowanych nie tylko w sam proces dydaktyczny (np. naukę języka łacińskiego),
ale w wychowanie młodego pokolenia pilan.
Pierwszym z nich był charyzmatyczny kapłan i kaznodzieja O. Ireneusz (Józef) Nowak (1910-1982) OFM Cap, przybyły do Piły już w sierpniu
1945 r.41. Był jednym, obok swojego przełożonego o. Jerzego (Józefa) Rumaka
Rok później powołano do życia Szkołę Towarzystwa Przyjaciół Dzieci (TPD), przy ul. Bydgoskiej 23, która w latach szkolnych 1953/54-1956/57 miała ten sam status 11-latki, tj. Szkoły
Ogólnokształcącej Stopnia Podstwowego i Licealnego TPD.
38
Do klas stopnia podstawowego uczęszczało 301 dzieci (54,63%) a do licealnego 250 osób
(45,37%).
39
Objął on wakat po zmarłym nagle w dniu 22 lutego 1948 r. Wincentym Sobczaku (1896-1948),
związanym z Wągrowcem, gdzie został później pochowany. J. Gruchała pochodził z Kaszub, był
absolwentem Uniwersytetu Poznańskiego, członkiem PPS i Polskiego Związku Zachodniego. To
on przeniósł szkołę do nowej siedziby przy ul. W. Pola. W połowie 1963 r. opuszcza, z nieznanych
bliżej przyczyn Piłę, przenosząc sie do Sopotu, gdzie już z początkiem nowego roku szkolnego
1963/64 przejmuje obowiązki dyrektora miejscowego LO im. Chrobrego, a od 1968/69 LO im.
Skłodowskiej-Curie, do chwili przejścia na emeryturę, tj. 1973 r.
40
Poza żoną dyrektora, Melanią Gruchałową – nauczycielką geografii doszli jeszcze m.in. Janina
Gołębiewska (ur. 1912) – j. francuski, Felicja Hoffman – historia, Maria Lizakowska – wychowanie
fizyczne, Bogdan Toboła (1924-2003) – fizyka, chemia.
41
O. I. Nowak pochodził z Podleszan (k. Mielca), śluby złożył w 1932 w Krakowie, gdzie
w 1936 otrzymał również święcenia kapłańskie. Wojnę spędził m.in. w klasztorach w Olesku
i Krośnie. Po opuszczeniu w lipcu 1948 r. Piły, prowadził działalność duszpasterką m.in. w Starej
Łubiance (1948-1949), Gorzowie Wlkp. (1949-1950), Dobiegniewie (1950-1958), Wrocławiu
(1958-1960), Gdańsku (1963-1965), Lubieszewie (1966-1970). W 1967 ukończył studia historyczne we Wrocławiu. Zmarł we Wołczynie (pow.kluczborski) w dniu 29 maja 1982; J.L. Gadacz,
Słownik Polskich Kapucynów, t. 2, Wrocław 1986, s. 110-111; Informacje uzyskane także od
O. Bogumiła Kusiaka OFM Cap (kustosza Archiwum Krakowskiej Prowincji Kapucynów) z dnia
23 sierpnia 2013 r.
37