Recenzje i noty bibliograficzne
193
Ciekawostkę stanowi fakt utworzenia na polecenie władz administracyjnych
dodatkowej parapolicyjnej formacji – Służby Obywatelskiej, która niezależnie od
MO dbała (ponoć dość skutecznie) o porządek i bezpieczeństwo w mieście24. Życie
publiczne w tym pierwszym okresie charakteryzowała duża liczba manifestacji,
wieców, pochodów i akademii (z okazji rocznic wydarzeń, zwłaszcza tych z najnowszej historii). Organizatorami tych przedsięwzięć (dość często nie do końca
przygotowanych) były zarówno dwie dominujące partie polityczne (PPR i PPS),
instytucje państwowe, jak i organizacje młodzieżowe25, a czasami nawet niektóre
zakłady pracy. Należy dodać, że w okresie panującego pozornego pluralizmu
i względnej (wymuszonej sytuacją) tolerancji w stosunku do Kościoła katolickiego,
manifestacje i pochody poprzedzane były uczestnictwem zgromadzonych ludzi
we mszach św., a obok uroczystości państwowych nawiązujących do wydarzeń
związanych z kształtowaniem nowego systemu ustrojowego (np. manifestu PKWN,
powstania KRN-u) odwoływano się nie tylko do znanych rocznic historycznych,
jak bitwy pod Grunwaldem czy uchwalenia konstytucji 3 Maja, ale nawet do tych
z najbliższej przeszłości, m.in. Powstania Warszawskiego26.
Działalność kulturalna koncentorwala się w pierwszych miesiącach w kilku
świetlicach27, gdzie organizowane były przede wszystkim o niewielkim zbiorach
książek bliblioteki, z których szybko korzystała dość liczna grupa mieszkańców.
W świetlicy Związku Pracowników Państwowych miała miejsce w dniach od
8-19 stycznia 1947 r. propagandowa wystawa pt. „Od wyzwolenia do planu gospodarczego”, prezentująca dokonania nowych władz na tym terenie, zwłaszcza
w sferze gospodarczej28. Z kolei w świetlicy miejscowego Urzędu Propagandy
i Informacji już w dniu 20 września 1945 r. zainaugurowano cykl tzw. Czwartko APP, WUIiP, sygn. 122, k.14.
Pierwszę rocznicę wyzwolenia miasta upamiętniono kilkoma imprezami masowymi. Charakter i
przebieg jednej z takich manifestacji przestawiał się następująco: „Dnia 17 bm (lutego 1946 r. – HZ)
o godz. 10,30 zabrano się na Placu Staszica, skąd wyruszono do kościoła. Po uroczystej Mszy św.
delegacje partyjne, młodzieżowe i związkowe udały się do Pomnika Zwycięstwa, celem złożenia
wieńców. Po tym odbyła się defilada, w której wzięło udział ponad 2 tysiące osób...”. Bardziej
blado wypadła nieco wczesniejsza antyniemiecka manifestacja pilskiej młodzieży, z udziałem zaledwie ok. 40 osób, którą zrelacjonował kierownik urzędu informacji, J. Zgórski następująco: „Dnia
3 lutego 1946 r. z inicjatywy OM TUR-u przy współudziale ZWM i orkiestry ZZK zorganizowano
antyniemiecką manifestację młodzieży. Pochód wyruszył spod gmachu PPS i skierował się w stronę
ostatniego, pozostałego pomnika Hindenburga na placu Armii Czerwonej, gdzie po przemówieniach
[...] zawieszono polską chorągiew na pomniku. Po odgraniu hymnu narodowego oraz Roty obecni
rozeszli się...”; APP, WUIiP, sygn. 122, k. 19.
26
M.in. taką akademię zorganizowało już w dniu 29 lipca w siedzibie PPR-u, a w dniu 1 sierpnia
1945 r. w świetlicy ZWM-u; por. APP, WUIiP, sygn. 123, k.10, 23.
27
Do sierpnia 1945 r. utworzono je m.in. w ZZK, PPR, ZWZ, Związku Pracowników Państwowych,
Urzędzie Informacji i Propagandy (gdzie już w lipcu otwarto pierwszą bibliotekę) oraz w pobliskim
Motylewie; w 1946 r. powstało kilka dalszych , m.in. w OM TUR, Fabryce Maszyn, Rolniczych,
Domu Pomocy i w MO; APP, WUIiP, sygn. 122, k. 68.
28
APP, WUIiP, sygn. 123, k. 59.
24
25