Recenzje i noty bibliograficzne
191
Opisując przygotowania do obrony miasta , poźniej do ewakuacji ludności cywilnej i organizacji tzw . pospolitego ruszenia ( Volkssturm ), autor w ogóle nie wspomniał o pierwszoplanowej roli , jaką w tych przesięwzięciach odegrała partia narodowosocjalistyczna ( NSDAP ). Organizatorem bowiem tutejszego Volkssturmu była ( jak wszędzie ) miejscowa instancja partyjna ( Kreisleitung der NSDAP ) kierowana , przez pochodzącego z Hanoweru Kreisleitera Wilhelma Hintze ‘ go ( ur . 1895 ) 15 . Warto przy tym jeszcze dodać , że w skład kierownictwa tej paramilitarnej formacji wchodził także były starosta ( Landrat ) i kierownik powiatowy partii ( KL der NADAP ) w Chodzieży , SA-Standartenfuehrer Heinz Mell ( ur . 1905 r .). Także do niej należał formalny nadzór nad przygotowaniem i przeprowadzeniem akcji ewakuacyjnej miejscowej ludności . Obowiązujące przy tym procedury organizacyjne były jednakowe dla Piły i jej sąsiednich powiatów . O ile już 20 stycznia ( w sobotę ) wieczorem ogłoszono hasło „ Regen “ nakazujące ludności przygotowanie sie do ewantualnej ewakuacji , to samo jej zarządzenie nastąpiło dopiero w dniu 26 . tego miesiąca , jak się okazało o wiele za późno . Poza tym należy pamiętać , że Piła była także siedzibą władz rejencyjnych , którym podlegały również sąsiednie powiaty , jak nadnotecki , wałecki , złotowski . A zatem główne dyrektywy odnośnie wspomnianych spraw zapadały w pierszej kolejności na tym szczeblu 16 . Tym należy tłumaczyć fakt , że batalion trzcianeckiego Volkssturmu skierowano bezpośrednio do obrony Piły a nie w inny teren .
Cennym źródłem informacji o stanie sytuacji politycznej i społeczno-gospodarczej w mieście w pierwszych dwóch powojennych latach są szczegółowe , miesięczne raporty Powiatowego Oddziału Urzędu Informacji i Propagandy , kierowane do jednostki nadrzędnej w Poznaniu 17 . Pomimo właściwej dla tego okresu retoryki i osobistej interpretacji oraz ocen relacjonowanych wydarzeń kierownika
Informacja ta jest jedną z niewielu , pochodzących bezpośrednio od ludności polskiej , przebywającej wtedy w Pile ; por . H . Zimniak , Ujście w latach wojny i niemieckiej okupacji ( relacja Albiny Jessy z Ujscia n . Notecią oraz Bronisławy Sławińskiej z Piły ) [ w :] Ujście przez wieki – szkice z historii miasta , praca zbiorowa pod red . E . Wolskiego , Ujście 2013 , s . 255-256 .
15
Por . Schneidemuehler Heimatbrief nr I / II , 2008 , s . 12 [ tam jego rozporządzenie dot . budowy umocnień w dniach 14 i 15 listopada 1944 r . pod propagandowym hasłem : „ Wir Schneidemuehler sind stolz darauf , uneser Festung selbst zu bauen “]. Wspomniany W . Hintze był zasłużonym działaczem NSDAP , pełniącym już tę funkcję od 1937 r . w powiecie reskim ( z siedzibą w Łobzie ), dodatkowo od kwietnia 1940 r . w Białogardzie i od marca 1943 w Słupsku ; wcześniej w kierownictwie powiatowym partii w Szczecinie ( Kreisleitung der NSDAP Gross-Stettin ).
16
Prezesem rejencji w latach 1940-1945 był SS-Brigadefuehrer Paul Eckhardt ( 1898-1948 ), zarazem bliski współpracownik nadprezydenta Prowincji Pomorskiej Franza Schwede-Coburga ( m . in . jego zatępca jako komisarza obrony Rzeszy na tym terenie ). Na jego ręce przesyłałano sprawozdania z akcji ewakuacyjnej ; m . in . taki raport z dnia 14 kwietnia 1945 r . dostarczył starosta powiatu wałeckiego i nadnoteckiego ( Netzekreis ) dr Karl Knabe ( 1888-1968 ) – Raemung des Kreises Deutsch Krone und Neetzeskreises [ w :] Die Vertreibung deutschen Boevelkerung aus den Gebieten oestlich der Oder-Neisse , Bonn 1954 , s . 184-189 .
17
APP , Wojewódzki Urząd Informacji i Propagandy w Poznaniu 1945-1947 ( dalej : WUIiP ), sygn . 122 ( Piła – Plany i sprawozdania , 1946-1947 ), sygn . i 123 ( Piła – Akta poufne i korespondencja ,