Recenzje i noty bibliograficzne
187
celu choćby w zarysie nakreślić powojenne losy miasta i jego mieszkańców . Były one wystarczająco interesujące ( na początku niekiedy nawet wręcz dramatyczne ), by poświęcić im dobrze udokumentowaną źródłowo monografię . Należy jednak od razu zaznaczyć , że omawiana praca nie posiada znamion tego typu publikacji , lub co najmniej formy syntetyzującego opracowania , czemu zresztą dano wyraz już w samym tytule książki – Zarys dziejów ... Jest on zatem adekwatny częściowo do struktury , a zwłaszcza do zawartej w niej treści . Jednak nadużyciem jest przy tym określenie jej , nawet z okazji tak ważnego w życiu miasta jubileuszu „ dziełem “. W rzeczywistości praca stanowi zbiór ( mniej lub bardziej obszernych ) szkiców wybranych zagadnień z dziejów powojennych tego miasta .
Na dość zróżnicowany poziom poszczególnych 11 części publikacji wpłynął zapewne fakt , iż zostały napisane przez sześciu autorów ( nie zawsze historyków ) o różnym doświadczeniu badawczym . Dotyczy to zwłaszcza sfery źródłowej , rzetelnie przeprowadzonych podstawowym kwerend archiwalnych i umiejętnego zaprezentowania dokonych przy tym ustaleń . Podstawowym mankamentem w tym zakresie jest nagminne posiłkowanie się przez większość autorów informacjami pochodzącymi z „ drugiej ręki “, zatem nie zawsze możliwymi do zweryfikowania i dającymi możliwość m . in . pełniejszego wykorzystania , przy zastosowaniu własnej , niezależnej interpretacji . Bazę źródłową stanowiły w znacznej mierze przyczynki , poświęcone różnym problemom z życia miasta , powstała w różnych latach i napisane przez dość znaczą grupę autorów , a zamieszczonych najczęściej w lokalnych periodykach , jak np . „ Piła Mówi “, „ Rocznik Nadnotecki “, „ Rocznik Pilski “.
Podjęta przez wspomniane grono autorów próba , nie pierwsza jak już wspomniano w polskiej historiografii , nie do końca także udana , zwłaszcza pod względem warsztatowym , zasługuje na pozotywną ocenę , choćby z uwagi na pionierski charakter zaprezentowanej w niej bogatej mikrofaktografii . Docenić należy także wysiłki niektórych autorów , zmierzające do obalenia zadomowionych w literaturze i obiegu naukowym błędnych informacji . Dotyczy to zwłaszcza wydarzeń związanych z walkami o Piłę i mających miejsce bezpośrednio po zajęciu miasta w lutym 1945 roku przez Armię Czerwoną . Dyskusyjność niektórych kwestii bezpośrednio z tym związanych , np . wielkości strat osobowych jak i stopnia zniszczenia miasta nie została w sposób wyczerpujący udokumentowana i przekonywujący rozstrzygnięta . Natomiast inne fragmenty publikacji w znacznym stopniu wypełniają lukę w naszej wiedzy na temat losów miasta po 1945 r .
Zabrakło jednak w niej omówienia co najmniej kilku ważkich dla funkcjonwania miasta instytucji , urzędów i przedsiębiorstw , jak np . sądownictwo , organa bezpieczeństwa publicznego , Straż Pożarna , instytucje bankowo-kredytowe i ubezpieczeniowe , telekomunikacja , transport kolejowego ( duży węzeł PKP ), gastronomia . Dotyczy to także wszystkich partii politycznych oraz organizacji
korzystał w znacznym stopniu materiały archiwalne na ten temat , przechowywane w Archiwum Państwowym w Poznaniu