184
Recenzje i noty bibliograficzne
jako źródła historycznego. Matuszewski w swym artykule, opublikowanym we
francuskim dzienniku „Le Figaro”, zatytułowanym Nowe źródło historii zachęcał
do zakładania archiwów filmowych, które gromadziłyby negatywy filmów dokumentalnych. Te z kolei miały być udostępniane (za zgodą specjalnej komisji)
osobom zainteresowanym. Następnie – już w latach 70. XX w. – zainteresowano
się ponownie filmem jako przekaźnikiem wiedzy historycznej.
Polscy historycy interesowali się bardziej filmem fabularnym i skupiali się raczej
na badaniu zgodności fabuły z ustaleniami nauki historycznej. Autorka przytacza tu
wypowiedzi znanych badaczy przeszłości Polski na łamach miesięcznika „Kino”.
I tak np. Andrzej Garlicki uważał, iż nieistotne są wartości artystyczne określonego
filmu, a jedynie jego wartość poznawcza. Podkreślono wartość ustaleń Ryszarda
Wagnera, który w artykule Film fabularny jako źródło historyczne podkreślał
znaczenie filmu jako źródła informującego o elementach natury obyczajowej,
socjologicznej, życiu codziennym. Dokonał on podziału filmów na kategorie i wyróżnił następujące filmy: realistyczno-naturalistyczne, kreacyjne, sparodiowane,
historyczne, wizjonersko-fantastyczne i baśniowe.
Autorka przytacza też ustalenia Heleny Karczowej, która w „Studiach Źródłoznawczych” w 1971 r. opublikowała artykuł pt. Reportaż filmowy i kronika jako
źródła historyczne. Wskazała tu jednoznacznie, że to film dokumentalny dostarcza
zasadniczej informacji o przeszłości, nie zaś film fabularny.
Możliwość wykorzystania filmu jako nowego źródła historycznego dostrzegał
także Jerzy Topolski w Teorii wiedzy historycznej. Podobnego zdania był Lech
Trzeciakowski, konsultant filmu Najdłuższa wojna nowoczesnej Europy”, nakręconego w 1981 r. Autorka podkreśla osiągnięcia Rafała Marszałka, autora książki
Filmowa pop-historia, wydanej w 1984 r., w której nie rozważał on wykorzystania
filmu jako źródła historycznego, lecz zastanawiał się raczej nad tym, na ile filmy
historyczne mogę pełnić rolę zastępczą w stosunku do popularnego pisarstwa
historycznego. Stwierdził tam, iż film historyczny jest rodzajem beletrystyki
historycznej i może występować wspólnie z tą literaturą. Film byłby też dobrym
źródłem do badań świadomości społecznej swojej epoki.
Od przełomu XX i XXI w. daje się zauważyć znaczący wzrost zainteresowania materiałami audiowizualnymi. Pojawiały się nowe publikacje, organizowano
konferencje naukowe. Także takie, które dotyczyły zagadnień archiwizowania
materiałów audiowizualnych, uwarunkowań prawnych z tym związanych oraz
praktycznego wykorzystania tego typu materiałów w metodyce pracy archiwalnej
oraz w dydaktyce historii. Podkreślano odmienność materiałów audiowizualnych
od pisanych i konieczność ich odrębnego traktowania. Pojawia się więc nowa
nauka pomocnicza historii – historia wizualna.
Coraz większą popularność zyskują także portale internetowe poświęcone
historii, np. Histmag oraz Historia i Media. Zamieszczane są tam informacje
o wydarzeniach historycznych, recenzje z książek. Ponieważ prowadzą je młodzi