Recenzje i noty bibliograficzne
183
Dorota S k o t a r c z a k, Historia wizualna, Wyd. Naukowe UAM, Poznań
2012, ss. 262.
Nakładem Wydawnictwa Naukowego Uniwersytetu im. A. Mickiewicza
w Poznaniu ukazała się książka prof. Doroty Skotarczak1 – kierownika Pracowni
Historii Wizualnej Instytutu Historii w tejże uczelni. Autorka odnosi się w niej
do obserwowanego od pewnego czasu zainteresowania historyków możliwością
wykorzystania przekazów wizualnych w swych warsztatach badawczych. To bez
wątpienia efekt wykorzystywania Internetu w popularyzacji wiedzy historycznej
wśród społeczeństwa. I to nie tylko wśród młodzieży, dla której dzień bez wejścia
na któryś z portali internetowych jest dniem straconym.
We „Wstępie” autorka pisze, że nauki humanistyczne „(…) muszą uwzględniać
teraz fakt, że człowiek komunikuje się z drugim człowiekiem za pośrednictwem
rozmaitych form audiowizualnych. Te dyscypliny, które zajmują się współczesnością, czy lepiej powiedzieć, głównie współczesnością, tę reorientację mają już za
sobą, stąd też dość dobrze ukształtowana i dobrze się rozwijająca antropologia
wizualna oraz socjologia wizualna. W tej sytuacji zrozumiałe jest zainteresowanie
środowiska historyków omawianą kwestią. Jest oczywiste, że historia nie powinna
pozostawać w tyle, a także że nie musi to oznaczać dewaluacji jej dotychczasowych celów i metod badawczych.” D. Skotarczak przedstawia swoje rozumienie
historii wizualnej jako subdyscypliny nauk historycznych, zajmującej się analizą
przedstawień (audio)wizualnych w kontekście historycznym. Obejmuje ona swym
zasięgiem sfery, które występują na styku historii i historiografii, fotografii, filmu,
sztuk plastycznych, nowych mediów i wszelkiej wizualizacji przeszłości i wiedzy
historycznej. Wśród zadań historii wizualnej autorka wymienia z jednej strony
wskazanie roli, jaką przedstawienia (audio)wizualne odgrywają w kreowaniu przedstawień historycznych światów możliwych, będąc w ten sposób pewną alternatywą
dla akademickiej historiografii. Z drugiej zaś strony zadaniem jej jest wskazanie
metod badawczych, przydatnych do analizy audiowizualnych reprezentacji przeszłości jako relatywnie nowych i równorzędnych w stosunku do pisanej historii
form refleksji o przeszłości oraz źródeł historycznych wymagających od historyka
nowych umiejętności w zakresie krytyki i hermeneutyki przekazów medialnych.
Wspomniano tu postać Bolesława Matuszewskiego, który u schyłku XIX w.
był autorem pierwszej teoretycznej refleksji na temat filmu i jego wykorzystania
1
D. Skotarczak posiada w swym dorobku następujące publikacje: Z problematyki przemian
kultury polskiej w XX wieku, zbiór tekstów pod red. D. Skotarczak, Instytut Historii UAM, Poznań
2000; Historia amerykańskiego musicalu filmowego, Studio Filmowe MONTEVIDEO, Wrocław
2002; Obraz społeczeństwa PRL w komedii filmowej, Poznań 2004; Kino wobec sztuk. Związki,
inspiracje, przenikania, pod red. D. Skotarczak i J. Nowakowskiego, Poznań 2007; Media audiowizualne w warsztacie historyka, pod red. D. Skotarczak, Poznań 2008; Społeczeństwo PRL, t. 1,
pod red. S. Jankowiaka, D. Skotarczak, I. Skórzyńskiej, Instytut Historii UAM, Poznań 2011; Okno
na przeszłość. Szkice z historii wizualnej, pod red. D. Skotarczak, Poznań 2013.