Recenzje i noty bibliograficzne
181
Niemców i wkroczeniu Armii Czerwonej, powroty Ujścian z obozów, wysiedleń
i robót przymusowych. Podkreśla znaczenie odbudowy zniszczeń i organizowanie
życia mieszkańców w nowej rzeczywistości. Zwraca uwagę na tworzenie struktur
władz państwowych i samorządowych oraz partyjnych. Wymienia nazwiska kandydatów w wyborach oraz osób funkcyjnych. Należy podkreślić, że wszelkie ustalenia
były możliwe po wykonaniu szczegółowej kwerendy archiwalnej i wysłuchaniu
relacji świadków wydarzeń. Obszerne przypisy, cytaty i zdjęcia podnoszą walory
poznawcze opracowania.
W rozdziale dwunastym Edmund Wolski kreśli zarys najnowszych dziejów
miasta. Zaczyna od przedstawienia zmian w strukturach administracyjnych na przestrzeni ostatnich lat. Wymienia miejscowości należące do gminy Ujście z podaniem
ilości mieszkańców i powierzchni, składy osobowe organów miejscowych władz.
Pisze o trudnych początkach samorządności po 1990 r., o gminnych i miejskich inwestycjach po wstąpieniu Polski do Unii Europejskiej. Porusza zagadnienia oświaty, kultury, ochrony zdrowia i gospodarki. Podkreśla ważną rolę Ochotniczej Straży
Pożarnej działającej w Ujściu od 1923 r. oraz Bractwa Strzeleckiego liczącego 351
lat. Krótkiej wzmianki doczekały zagadnienia budownictwa mieszkaniowego oraz
perturbacje związane ze zmianami granic w administracji kościelnej. Sygnalizuje
współpracę z gminami partnerskimi w kraju i za granicą. Kończy informacjami
o obchodach roku jubileuszowego 2013, wymieniając wydarzenia i uroczystości.
Całość uzupełniają liczne fotografie.
Na zakończenie publikacji Marek Fijałkowski przedstawia ujskie pamiątki
i zabytki w zbiorach Muzeum Okręgowego w Pile. Prezentuje grupy zabytków
i pojedyncze eksponaty: wydobyte z ziemi pamiątki z okresu piastowskiej Polski
(orzełek, monety, ozdoby), mapy, miedzioryty, fragmenty uzbrojenia i ułamany
pałasz – dowody potopu szwedzkiego, eksponaty cechowe (sztandary, skrzynie,
księgi, dyplomy mistrzowskie, tłoki pieczętne, stroje), obiekty związane z Bractwem Strzeleckim, m.in. sztandar. Czasem wspomina o sposobie pozyskania
eksponatu.
Szkice z historii Ujścia stanowią pierwsze tak szerokie opracowanie dziejów
nadnoteckiego miasteczka, chociaż nie całościowe. Położenie geograficzne Ujścia
sprawiło, że odegrało ono ważną rolę w przeszłości. Wiele lat było miastem o znaczeniu strategicznym. Od początku powstania w drugiej połowie X w. jako gród
leżący na granicy państwa Polan i Pomorza pełnił funkcje obronne, ale również
administracyjne i skarbowe. Tędy przebiegał szlak handlowy zwanym „solnym”
lub „królewskim” z Poznania do Kołobrzegu. Miłośnikom historii miasto kojarzy
się z miejscem niechlubnej kapitulacji wojsk polskich pod dowództwem wojewodów: poznańskiego Krzysztofa Opalińskiego i kaliskiego Andrzeja Grudzińskiego
latem 1655 r. Od początku XX w., a szczególnie w okresie międzywojennym
Ujście, a raczej kalwaria była celem licznych pielgrzymek. Corocznie na odpust
w pierwszą niedzielę lipca przybywały tysiące wiernych. Wśród nich byli m.in.