Recenzje i noty bibliograficzne
179
Wielkopolsce, zdrady polskich dowódców, przedstawia warunki ostateczne zawarte
w akcie kapitulacji. W drugiej części rozdziału M. Fijałkowski przedstawia wyniki
terenowych badań archeologicznych, prowadzonych w 1997 r. w okolicach Ujścia
przez pracowników Muzeum Okręgowego w Pile. Przytacza relacje mieszkańców
Ujścia i okolicznych wsi przekazywane przez przodków odnośnie odnajdowanych
śladów materialnych po potopie szwedzkim. Kończąc rozważania podkreśla ogrom
szkód wyrządzonych mieszkańcom rejonu nadnoteckiego oraz straty poniesione
przez cały kraj w wyniku potopu szwedzkiego.
Piąty rozdział o historii Huty Szkła Ujście napisał Józef Zielonka. Autor kreśli
dzieje szklarstwa w Ujściu od początku XIX w. po czasy współczesne. Przytacza
przetłumaczony niemiecki dokument spisany w latach 30. XX w. – na stulecie
istnienia huty szkła w Ujściu. W dalszej części omawia dane dotyczące produkcji wyrobów szklanych, wielkości sprzedaży i zatrudnienia, przedstawia sposób
wytwarzania i zmiany procesów technologicznych. Na koniec wymienia osoby
pełniące funkcję dyrektora naczelnego przedsiębiorstwa, zastępców dyrektora
i głównego księgowego w latach 1945-2013.
Szósty rozdział, autorstwa Marzeny Rybarczyk, przedstawia symbol miasta –
Górę Męki Pańskiej, tzw. „ujską kalwarię” oraz jej orędownika i budowniczego
ks. proboszcza Franciszka Renkawitza. Autorka opisuje, jak narodził się pomysł
krzewienia wiary i polskości wśród ludności zamieszkującej teren nadnotecki
podczas zagospodarowania zarośniętego przykościelnego wzgórza i budowy
drogi krzyżowej w latach 1891-1908. Opisuje sprawy organizacyjne, finansowe
i duchowe związane z powstawaniem poszczególnych kapliczek. Przedstawia
portrety XIV stacji (również zdjęcia) oraz innych elementów kalwarii, tj. ogrójca,
kaplicy Najsłodszego Serca Jezusowego, figury św. Franciszka, groty Matki Boskiej
z Lourdes oraz zabudowań góry Belle Vue. Podkreśla znaczenie ujskiej kalwarii
w szerzeniu religijności i patriotyzmu w północnej Wielkopolsce w okresie międzywojennym. Przedstawia tragiczny los dzieła życia ujskiego proboszcza podczas
okupacji hitlerowskiej i powojenne próby odbudowy stacji i kaplic. Ostatnia część
poświęcona jest postaci ks. Renkawitza urodzonego i pochowanego w Ujściu.
Roman Grewling w rozdziale siódmym zatytułowanym Powrót orła do starego
grodu opisuje pokrótce czynny udział mieszkańców Ujścia w XIX-wiecznych
powstaniach narodowych, działalność konspiracyjną w towarzystwach patriotycznych, walkę z germanizacją. Szerzej przedstawia walkę Ujścian w Powstaniu
Wielkopolskim. Przytacza relacje mieszkańców miasta – uczestników i świadków
tamtych wydarzeń, odzwierciedlające radość z odzyskania niepodległości. Końcową część rozdziału poświęcił autor pomnikowi Powstańca Wielkopolskiego,
który stanął w 1934 r. w centrum miasteczka jako dzieło Sylwestra Mańczaka
i Szczepana Wojtasika – mieszkańców Chodzieży.
Dramatyczną historię pomnika Powstańca zawarł Marek Fijałkowski w rozdziale ósmym. Wstępną część poświęcił przedstawieniu autora i jednocześnie