166
Recenzje i noty bibliograficzne
Drugi rozdział pracy omawia funkcję edukacyjną archiwów w kontekście przemian w archiwistyce, według których wszystkie funkcje archiwalne mają na celu
uczynienie zasobu dostępnym i zrozumiałym, a na czoło tych funkcji wysuwa się
udostępnianie. Szerokie udostępnianie wynika z zasady publiczności archiwów
kształtującej się w Polsce już od XV, XVI w. w postaci powszechnego dostępu
szlachty do sądowych ksiąg wierzytelnych zgromadzonych w archiwach grodzkich,
a dziś będącej podstawową zasadą działania archiwów. Realizacja tej zasady jest
oczekiwana, a nawet wymuszana przez dzisiejsze społeczeństwo informacyjne,
tj. społeczeństwo wiedzy, dla którego informacja i dostęp do wiedzy ludzkiej jest
najważniejszym dobrem, a procesy tworzenia, gromadzenia i przekazywania informacji są postrzegane jako właściwe procesy życiowe i rozwojowe tego społeczeństwa. Dzięki temu archiwa z instytucji służących państwu, szczególnie w okresie
rozbiorów, przeistoczyły się w instytucje służące społeczeństwu i świadczące mu
podstawową usługę, jaką jest dostęp do archiwaliów i efektywna edukacja, które
z kolei pozwalają budować pozytywny wizerunek archiwów.
W rozdziale trzecim poświęconym związkom pedagogiki z archiwistyką autorka omawia różne formy edukacji oraz miejsce archiwów w procesie edukacji.
Stwierdza, że archiwa włączają się aktywnie w proces edukacji społeczeństwa;
trzeba tylko, aby one same dostrzegły tkwiące w nich możliwości edukacyjne
i rozwijały nurt działalności, jaką można nazwać pedagogiką archiwalną, która
umożliwi im oddziaływanie nie tylko na dzieci i młodzież, ale także na wszystkie
grupy społeczne; także poprzez media i nowoczesne formy edukacyjne. Celem
prac edukacyjnych jest także i to, aby archiwa nie kojarzyły się z działalnością
urzędniczą i inwigilacyjną, lecz aby stały się partnerem w budowaniu społeczeństwa wiedzy.
Czwarty rozdział poświęcony jest roli podmiotów współpracujących z archiwami w realizacji ich funkcji edukacyjnej, wśród których autorka wymienia
i omawia wszystkie archiwa, muzea, biblioteki, organizacje społeczne, samorządy,
uczelnie wyższe oraz wszelkie instytucje oświatowe. Wśród odbiorców działań
edukacyjnych archiwów autorka widzi natomiast wszystkich użytkowników archiwów, wśród których wymienia uczonych, nauczycieli akademickich i studentów,
nauczycieli szkolnych, uczniów i animatorów kultury, amatorów, tj. genealogów,
regionalistów, przewodników turystycznych i innych popularyzatorów historii,
a poza tym osoby poszukujące dowodów prawnych, pracowników instytucji i urzędów oraz wszystkich posiadaczy dokumentacji, czyli dokumentów osobistych itp.
Przy tym autorka relacjonuje wyniki swoich badań ankietowych poświęconych
analizie potrzeb i zakresu wiedzy na temat działań edukacyjnych archiwów wśród
nauczycieli. Autorka zauważa także, że dostarczycielami archiwalnych usług edukacyjnych w polskich archiwach państwowych są wszyscy ich pracownicy; nie
ma bowiem osobnych etatów czy wydzielonych stanowisk pracy dla osób, które
zajmowałyby się tylko tym profilem działalności archiwum. Inaczej rzecz się ma