104
Anna Warach
badaczy nie uznało zaproponowanego przez Hajnala podziału Europy , twierdząc że jest zbyt rygorystyczny 24 .
W odniesieniu do historycznych ziem polskich Gieysztorowa 25 postawiła tezę o dwóch modelach rodziny : zachodnim i wschodnim . Model zachodni charakteryzował się późniejszym zawieraniem małżeństw , zaś dla modelu wschodniego typowe były małżeństwa zawierane bardzo wcześnie 26 . Gieysztorowa 27 poparła obydwa modele pracami Brodnickiej 28 i Puczyńskiego 29 . W badanej przez Brodnicką 30 parafii Wieleń nad Notecią małżeństwa zawierano późno i ta parafia doskonale wpisywała się w model zachodni . Mężczyźni brali ślub w wieku 25-29 lat , zaś kobiety w wieku 20-24 lata 31 . Z kolei , studiowana przez Puczyńskiego 32 ludność Brzeżan wstępowała w związki małżeńskie stosunkowo wcześnie ( mężczyźni przed 25 rokiem , najczęściej pomiędzy 16-20 rokiem życia , kobiety około 20 roku życia ), co zadecydowało o zakwalifikowaniu jej do grupy populacji reprezentujących model wschodni . Te dwa , jakże różne modele rodziny , wiązały się z różnym na ziemiach polskich tempem industrializacji i zmianami stosunków własnościowych na wsi . Przemiany te pojawiły się wcześniej na ziemiach zachodnich niż wschodnich 33 , a model wschodni i zachodni utrzymały się na ziemiach polskich jeszcze po zniesieniu poddaństwa i uwłaszczeniu 34 .
W omawianych w niniejszym opracowaniu populacjach poznańskich : ubogiej parafii św . Małgorzaty i zamożniejszej parafii św . Marii Magdaleny uzyskano bardzo podobny średni wiek w chwili wstępowania po raz pierwszy w związek małżeński . Tymczasem statystyki chi- kwadrat wykazały istnienie istotnej zależności pomiędzy wiekiem w chwili ślubu a zamożnością . Wynika to z faktu , iż testem chi-kwadrat analizujemy frekwencje . Zatem podobny średni wiek w chwili ślubu w obydwu parafiach nie musi przeczyć istnieniu istotnego związku pomiędzy takimi zmiennymi jak : wiek i poziom zamożności .
24
M . Szołtysek , Central European household and family systems , and the ‘ Hajnal-Mitterauer ’ line : The parish of Bujakow ( 18th – 19th centuries ), “ The History of the Family ”, 12 , 2007 , s . 19-42 ; Three kinds of preindustrial household formation system in historical Eastern Europe : A challenge to spatial patterns of the European Family , “ History of the Family ”, t . 13 , 2008 , s . 223-257 .
25
I . Gieysztorowa , Rodzina staropolska w świetle badań demograficznych . Zarys Problematyki . W A . Wyczański ( Red .). Społeczeństwo staropolskie ( s . 159-175 ), Warszawa 1979 .
26
I . Gieysztorowa , Rodzina staropolska …, M . Szołtysek , Three kinds …, op . cit .
27
I . Gieysztorowa , Rodzina staropolska …
28
Tamże .
29
B . Puczyński , Ludność Brzeżan i okolicy z XVII i XVIII wieku , cz . 2 , „ Przeszłość Demograficzna Polski ”, t . 5 , 1972 , s . 15-64 .
30
E . Brodnicka , Ludność parafii Wieleń …
31
Tamże .
32
B . Puczyński , Ludność Brzeżan ...
33
S . Rejman , Ludność podmiejska Rzeszowa …
34
Tamże .