102
Anna Warach
nie istotna (χ2 dla parafii św. Małgorzaty i św. Marii Magdaleny odpowiednio:
737,34 i 649,18). Najwięcej ślubów odnotowano w październiku i listopadzie.
Sporo małżeństw zawierano w karnawale (styczeń – luty). W marcu i kwietniu
wstępowano w związki małżeńskie sporadycznie. Różnice w rozkładach rocznej
rytmiki ślubów w badanych parafiach w świetle testu Kołmogorowa- Smirnowa
są nieistotne statystycznie.
Dyskusja
Stan cywilny w chwili ślubu
W odniesieniu do czasów historycznych wiek nowożeńców był wypadkową
wielu czynników natury kulturowej. Z biologicznego punktu widzenia określał
on długość okresu efektywnej reprodukcji danej społeczności12. Tradycja, zwyczaje regionu, religia oraz zamożność parafii miały wpływ na wiek zawierania
małżeństw13. Zwykle wiązał się on ze stanem cywilnym partnerów. Najczęściej
małżeństwa to związki między kawalerem i panną, czyli między osobami po raz
pierwszy stojącymi na ślubnym kobiercu. Tak również było w obydwu badanych
parafiach. Małżeństwa zawierane po raz pierwszy, czyli pomiędzy pannami
i kawalerami, stanowiły w parafii św. Małgorzaty i św. Marii Magdaleny odpowiednio 62% i 71% wszystkich małżeństw. Podobnie było na historycznych
ziemiach polskich. W parafii Toszek związki zawarte między kawalerami i pannami w okresie 1789-1877 stanowiły 71,1% wszystkich małżeństw14, tyle samo
odnotowała Brodnicka15 w parafii Wieleń nad Notecią w II połowie XVIII wieku.
W Rzeszowie w latach 1831-1880 związki panien z kawalerami stanowiły 66%
wszystkich małżeństw16.
W XIX w. zaobserwowano także niemały procent małżeństw pomiędzy wdowcami i wdowami. Śmierć jednego z partnerów powodowała owdowienie. Zatem
owdowiały współmałżonek, zwłaszcza wywodzący się ze środowisk wiejskich,
podejmował decyzje o powtórnym zawarciu małżeństwa. Szczególnie wdowy
potrzebowały pomocy przy wychowaniu dzieci, a co najważniejsze – przy pracach
gospodarczych i polowych17. Małżeństwa osób owdowiałych odnotowano w XIX
A. Budnik, Uwarunkowania stanu …; M. Górny, Wiek nowożeńców w parafii Radzionków
w latach 1851- 1870, „Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka”, t. 36 (4), 1981, s. 573-578.
13
A. Budnik, Uwarunkowania stanu…
14
D. Daszkiewicz- Ordyłowska, Śluby w parafii toszeckiej…
15
E. Brodnicka, Ludność parafii Wieleń…
16
S. Rejman, Ludność podmiejska Rzeszowa w latach 1784-1880. Studium demograficzno-historyczne, Rzeszów 2006.
17
D. Daszkiewicz- Ordyłowska, Śluby w parafii toszeckiej…, M. Górny, Zawarcie małżeństwa na
wsi pałuckiej w XVIII wieku: parafia szaradowska, „Genealogia”, t. 7, 1996, s. 69-96; C. Kuklo,
12