10
11
9 Bella is Kirkwood Korrektiewe Dienste se voorbok. 10 Kirkwood Korrektiewe Dienste is met reg trots op hul produkte.
per dag van die plaas af klaskamer toe waar
hulle opleiding in hul eie taal deur middel
van die rekenaar kry.”
Dit klink alles goed en wel. Maar ook hier
is daar ʼn kuttel in die suiping. Die regering
besit steeds die grond.
“Die mense moet eintlik die wetlike
eienaars van die grond word. Ons baklei nog
en hopelik gaan ons hom eendag wen. Maar
die besigheid is hulle sʼn.”
Die grootste gevolg van rommel
status is die styging van koste.
Ek hou my lyf duiwelsadvokaat en wonder
hardop of dié benadering nie straks beter is
nie. Wat van die herhaaldelike gevalle van
batestroping? Onthou daardie hoenderplaas
wat sy oorspronklike 64 000 hoenders
verloor het as slaggoed en aan mishandeling.
Om nie van die melkplaas met sy R2 miljoen
se hek te praat nie?
Ken: “Die idee was nooit dat die staat die
grond moet besit nie. Dit is nie transfor-
masie nie. Dit is nasionalisering. As ʼn man
sy grond wil verkoop, moet hy dit mos kan
doen.”
Frikkie spring ook in: “Ons betaal die staat
ʼn billike huur vir die grond. Maar indien die
regering bang is die grond word uiteindelik
deur die nuwe eienaars verkoop, kan hulle
ʼn reg op eerste weieringklousule inbou.
Daar is meganismes om te keer dat die
grond weer in wit hande beland. Want dit is
waarvoor die regering bang is.”
Ken: “Wat ons probeer doen, is om die
bemagtigdes te oortuig dat hulle hier
ʼn ontsettende waardevolle bate het –
tussen R800K en R900K per hektaar vir
ʼn gevestigde plaas - wat vir hulle en hul
kinders en kleinkinders jaar na jaar ʼn goeie
inkomste sal gee.”
Die verkoop van die grond is dus die
korttermyn- en dom opsie. Hierdie
begunstigdes is egter nie onder
kransaasvoëls uitgebroei nie en in plaas
daarvan om hul grond van die hand te sit,
koop hulle eerder ʼn vyfde plaas.
Ken: “Van die begin af het die boerdery
baie goed gevaar en die bemagtigdes
het nie dividende geneem nie, want hulle
wou hul eie grond koop. En toe kom daar
ʼn geleentheid in 2012 en hulle koop ʼn stuk
grond teen 11-miljoen rand. Hulle het 7
miljoen gehad en die balans geleen. Die
skuld is binne twee jaar terugbetaal. Ons
het die vestiging van die nuwe boorde in
drie fases verdeel en het aan die begin van
hierdie jaar die laaste fase geplant.”
SRCC het besef bemagtiging
en transformasie is
ons verantwoordelikheid.
Soos Hannes en die ander suksesvolle
sitrusboere in die vallei, moet bemagtig
ingsboere hulself ook teen die ewigteen
woordige risiko’s verskans. En Suid-
Afrika se rommelstatus is bloot een van
die maaifoedies.
Ken: “Die grootste gevolg van rommel
status is die styging van koste. Ja, ons inkom-
ste styg met die dalende wisselkoers, maar
invoerkoste styg ook. Draai die ekonomie en
die rand versterk, gaan die invoerkoste nie
verminder nie, omdat verskaffers nooit die
pryse weer laat daal nie. Dus bly jou koste
dieselfde, maar jou inkomste val.”
Frikkie: “Ons het verskeie variëteite
en nie almal sal op dieselfde tyd deur iets
negatief beïnvloed word nie. En ons vervang
jaarliks drie persent van ons boorde en
probeer by daardie siklus bly. Verder mik
bemagtigingsboere definitief na ekonomie
van skaal. Die nuwe plaas wat die manne
bygekoop het, het ons onder suurlemoene
geplant, omdat hulle suurlemoenmandjie
redelik klein was.”
Die belangrikste ding omtrent Ken
en Frikkie wat byval, is hul ideologiese
entoesiasme. Amper asof dit vir hulle ʼn
geloofskwessie is.
Ken: “SRCC het besef bemagtiging en
transformasie is ons verantwoordelikheid.
Ons sit met ʼn baie suksesvolle bedryf in die
vallei en is omring deur armoede. Daarom
wil ons hê almal om ons moet in ons sukses
kan deel. En in die langtermynoorlewing
van ons bedryf is dit die regte ding om te
doen. Ons gaan werk skep en die plaaslike
ekonomie stimuleer. As ons dit nie doen nie,
gaan die regering dit beslis nie doen nie.”
Dit is miskien so. Daar is egter ʼn staats
instelling wat wel poog om werk te skep
en die plaaslike ekonomie op indirekte
wyse te stimuleer. En hierdie instelling
is niks anders as Kirkwood Korrektiewe
Dienste nie.
Alhoewel die gevangenis my nie persoon-
lik op die perseel wil hê nie (vryskutskry
wers was nog altyd as van twyfelagtige in-
bors beskou), is Johan Gerber bereid om met
Plaastoe! oor die kuberruim te gesels.
Terloops, ek moet eers bieg. Flagrante
vooroordeel was nog altyd ʼn toppresteerder
in my Swakste Karaktereienskappe
Plaastoe! July 2017 13