4
5
6
1 Groengoud aan die boom 2 Habata se suurlemoene wat mindere sterflinge nie sommer gaan eet nie. 3 Spekbome maak plek vir uit
voersitrus. 4 Hannes Joubert maak seker ʼn hoë bestuursvlak word gehandhaaf. 5 Een van SRCC se kranige klaslopers 6 Hannes Joubert
op pad na die grasvelde in die noorde.
Met ander woorde: hulle was trekgereed.
Hulle het net ʼn rede gekort om te trek.”
Maar die Oos-Kapenaars se
halstarrigheid was nie net ʼn boereding nie.
“Toe bring ou Lord Charles Somerset
die Britse Setlaars hierheen. Nou kyk,
Somerset het mos die kolonie soos ʼn
keiser regeer. Maar hy het nie kop met die
inkommers gehou nie. Die spulletjie was
Europees en het van persvryheid geken.
… die streek se produksie van
gemiddeld 22 miljoen
15 kg-uitvoerkartonne per jaar …
Kort voor lank begin hulle die Grahamstown
Journal en werk Lord Charles se gal. Toe
maak hy die koerant toe. ʼn Week later
begin die manne ʼn nuwe koerant onder ʼn
ander naam.”
Hannes se string plase heet almal Habata.
Met nommers toegedien om tussen hulle
te onderskei.
“Die eienaar voor my was ʼn Dorfling.
Hy het tydens die Tweede Wêreldoorlog
in Noord-Afrika geveg en het op ʼn kol in
die woestyn verdwaal. Ná dae se dorstige
swaarkry, kom hy uiteindelik by ʼn oase
aan met die naam Habata. En met sy
terugkeer, koop hy die lappie grond en doop
dit dieselfde.”
Habata was so óók Hannes se kleinbegin
redding.
“Ek het tot 1996 deeltyds geboer en vol-
tyds ʼn loopbaan in die sitrusbedryf gevolg.
20 jaar gelede het ek voltyds kom boer en
aansienlik uitgebrei.”
Met die streek se produksie van gemid
deld 22 miljoen 15 kg-uitvoerkartonne per
jaar en standhoudende water komende
uit die Garieprivier- en Visrivierstelsels,
kan sitrusboere omtrent nie verkeerd trap
nie. Boonop is die Sondagsriviervallei
Suid-Afrika se grootste suurlemoenpro-
duserende gebied met sitrusuitvoere na
Europa, die Midde- en Verre-Ooste. Selfs
Rusland is lief vir ons soet en suur.
Natuurlik grom uitdagings immer net
buite die agterdeur.
“Hoë insetkoste, swak pryse, die wissel
koers en arbeid is altyd maar ʼn groot pro
blematiese komponent wat goed bestuur
moet word. Dan is daar natuurrampe. Die
afgelope jaar het ons baie vrugval op die
nawels ervaar; veral veroorsaak deur wis-
selvallige temperature gedurende die lente-
maande.”
Hannes kortwiek die risiko’s deur strat-
egies te dink, sy kultivars oordeelkundig te
kies en deur die handhawing van ʼn baie hoë
bestuursvlak met duidelike doelwitte. Puik
besproeiingskedules en onkruidbeheer
stelsels is kardinaal.
Habata is ʼn goeie voorbeeld van klein
begin en groei na ʼn ekonomie-van-skaal-
boerdery.
“Jy moet eers vertikaal uitbrei en jou
grond en bates so ekonomies moontlik
benut. Totdat jy nie dit reggekry het nie,
maak dit nie sin om horisontaal uit te brei
nie. Ja, die ekonomie van skaal werk goed,
maar dit verhoog natuurlik ook jou risiko.
Jou bestuursinsette moet dan natuurlik
soveel beter wees.”
Volgens Hannes bly daar egter plek vir
die kleiner boer in die Sondagsriviervallei,
omdat die Sundays River Citrus Company
(SRCC) sy plaas namens hom sal boer terwyl
hy sy potjie elders krap.
Met lopende koste om bloot die boorde
aan die gang te hou en te oes van tot R100K
per jaar saamgegooi met insetkoste om
nuwe boorde te vestig iewers tussen R150K
en R200K, en dit sluit verpakkingskoste uit,
is dit dalk nodig om vir eers aan jou dagjop
te klou.
Om Habata teen risiko’s te verskans
en ʼn bestendiger kontantvloei te skep,
produseer Hannes jaarliks 12000 ton pitlose
waatlemoene en 6000 ton spanspek.
“Laasgenoemde, tesame met
botterskorsies, oes ons gedurende die
somermaande. Dus is ons die hele jaar
besig. En kan ons, ons arbeidsmag van
200 permanente en 1000 seisoenwerkers
konstant hou die hele jaar.”
Ten spyte van onverantwoordelike poli-
tieke uitsprake wat tot langtermynonseker-
heid lei, bly die vallei se sitrusboere positief.
Plaastoe! July 2017 11