Tabé taboe!
Wat is ‘taboe’ nou eigenlijk? Na een pagina of negentig lijkt dit een flauwe vraag, maar ik stel deze vraag toch. Zo blijkt het verschijnsel taboe als thema van een magazine nog best een lastig ding, hebben wij op de reactie ondervonden. Bij welke zaken en welke onderwerpen taboe zijn, hebben we allemaal wel een beeld en in dit Magazine worden ook enkele onmiskenbare voorbeelden gegeven. Wat betekent echter het begrip zelf, beter nog: wat zijn de ‘kernkwaliteiten’ van het taboe? Wat heeft pionieren daar vervolgens weer mee te maken?
Van Dale definieert ‘taboe’ simpelweg als “iets wat niet gedaan of niet besproken mag worden.” De eerste vraag is: “Van wie niet?” Wie bepaalt dat en waarom zouden we naar diegene luisteren? Begrijp me goed, er zijn natuurlijk de nodige, tamelijk gezonde taboes: niet moorden, niet stelen, niet uitgebreid honderd foto’s van je kind laten zien aan iemand die net een kind verloren heeft. “Dat doe je niet!” en dat is maar goed ook.
Het is interessant op te merken dat als zulke dingen wel gebeuren (en dat is doorlopend het geval), het gesprek erover ook vaak niet kan. Je doet het niet, maar je praat er ook maar niet over in de hoop dat het wel overwaait of niet bestaat. Een variant hierop doet zich ook voor: je praat er vooral over, maar je doet er niks aan. Zoals één van onze auteurs opmerkt: er wordt over veel zaken, ook over heikele onderwerpen, uitgebreid en eindeloos gesproken, maar er verandert effectief niets. Het staat dan in elk geval wel goed om
erover te praten, dat lijkt heel betrokken.
Eén belangrijke eigenschap van het taboe lijkt te zijn dat het nogal verlammend werkt. Iets niet doen, maar er ook niet over praten, levert nogal wat stagnatie op. Ergens alleen maar over praten zonder een werkelijk gesprek met elkaar aan te gaan en vervolgens niets doen, levert ook nogal wat stagnatie op. Wat stagneert er dan? De mogelijkheid te veranderen. Waarom willen we niet veranderen? Omdat we dan, misschien, iets verliezen: macht, status, bezit, eigenschappen waar we blij mee waren. Iets verliezen is tot daar aan toe, maar we weten ook nog eens niet zeker wat ervoor terugkomt. Taboes komen als verandering op de loer ligt soms goed van pas, ze kunnen elke beweging naar iets nieuws prima in de kiem smoren.
Dat brengt ons bij een andere belangrijke eigenschap: taboes zijn een uitstekend excuus voor heel veel. Iets als taboe bestempelen, is een prima manier om er je handen vanaf te trekken en met een biertje op de bank te ploffen. Als we boffen, hebben we om te beginnen niet eens zelf verzonnen dat iets een taboe is (ook al zijn we het er soms heus wel zelf mee eens). We verschuilen ons achter kerk, staat, huisregels of zelfs ongeschreven regels om niet in actie te hoeven komen en gaan zeker niet in gesprek met wat we als “de andere kant” ervaren. Waarom zou je, het is toch een taboe? Daar praat je hooguit met gelijkgestemden over, maar een werkelijk gesprek van mens tot mens over standpunten, aspecten en wensen rond een taboethema komt er heel vaak niet van.