Verandering of transformatie klinkt als incidenteel maar is dat niet omdat het zich altijd voordoet. De dag van vandaag is nooit hetzelfde als die van gisteren of morgen. Dat geldt niet alleen voor ons als individu, het geldt ook voor organisaties. Organisaties veranderen voortdurend, onze economie verandert continu en wij mensen veranderen constant, los van of juist vanwege datgene wat er binnen bedrijven gebeurt of wat er met onszelf gebeurt. Opmerkelijk is dat we in onze woordenschat steeds meer woorden krijgen die op de een of andere manier een speciale vorm van veranderen willen duiden. Naast het woord veranderen zien we in toenemende mate woorden als transformatie en transactie op ons af komen. Hebben ze dezelfde betekenis? Verstaan wij er hetzelfde onder?
Op zich laten ze zich makkelijk verklaren. Transactie heeft meer met incidentele verandering te maken. Een transactie bestaat doorgaans uit een aantal samenhangende wijzigingen, waarbij ervoor gezorgd wordt dat deze wijzigingen ofwel allemaal plaatsvinden, ofwel geen van alle. Transformatie heeft over het algemeen te maken met het overgaan van de ene vorm in de andere vorm.
Bewust of onbewust
Alhoewel de begripsduiding niet zo moeilijk is, raken we toch wel een beetje in de war wanneer deze woorden in samenhang met leiderschap worden gebruikt. Is transactioneel leiderschap dan het leiderschap dat gebezigd wordt bij incidentele verandering en transformeel leiderschap bij meer procesmatige en duurzame veranderingen? Mijn indruk, als ik spreek met leidinggevenden die een van beide terminologieën hanteren voor een proces van verandering in de aansturing daarvan hun organisatie, is dat we soms ook maar iets gebruiken zonder er bewust bij na te denken wat we willen zeggen of omdat we het ene woord beter vinden klinken dan het andere. Niet om de aard van de verandering te duiden, maar meer om de verandering op zich aan te geven.
Taal komt nauw
Verwarrend, niet alleen voor de leidinggevenden in het proces maar vooral ook voor de medewerkers die daardoor op z’n minst verwarrend worden geïnformeerd over wat er precies gaande is. Of zou dat ook de bedoeling zijn? Kijk eens naar de politiek en luister eens aandachtig naar bijvoorbeeld de uitleg van Rutte als het gaat over de nut en de noodzaak van het afschaffen van de dividendbelasting. Tot op heden begrijpt niemand behalve hij zelf de motivatie, zelfs de coalitiepartners niet die zich toch maar scharen achter dat besluit.
Ik begrijp de noodzaak van de duiding van een grote verandering bij bijvoorbeeld een overname van het bedrijf of het je gaan richten op andere markt of een grote personeelstoename. Dan is het goed aandacht te besteden aan dat verschijnsel en de impact daarvan op je organisatie en je mensen. Belangrijk is het dan wel na te denken welk soort leiderschap je daarachter wilt zetten en of dat het leiderschap überhaupt af moet wijken van het leiderschap tot nu toe? Niet zelden zie ik leiderschapsterminologie gebruikt worden om een bepaalde ernst van een situatie te onderstrepen of als argumentatie dat het bestaande leiderschapsmodel faalt.
Sterke leiderschapskwaliteit noodzakelijk
Verandering (transactioneel en transformationeel) is inherent aan de groei en de levensduur van een organisatie. Als het ontbreekt aan een goede voedingsbodem voor die verandering moet er ‘kunstmest’ gestrooid worden en die kunstmest krijgt dan een duiding als transactioneel (we kunnen het aan) of transformationeel (we moeten het processen en het kost tijd). Het is beter, daar ben ik een pleitbezorger van, om naar
WWW.PIONIERSMAGAZINE.NL