In de letterlijke betekenis van het woord lopen we tegen duidingen aan als clementie, deernis, deelneming, goedertierenheid, gevoel van medeleven, mededogen, medelijden, medegevoel, barmhartigheid en welwillendheid. Als ik al deze begrippen op me in laat werken, krijg ik een zwaar gevoel over me. Het zit een beetje in de zielige paternalistische hoek, terwijl dat helemaal niet het geval is. Natuurlijk ligt de oorzaak daarvan in het ouderwetse gebruik van het woord, terwijl er nu een aanvullende betekenis aan het ontstaan is en er dus een nieuwe lading aan gegeven wordt.
Er worden zelfs hele boeken over geschreven, zoal het boek van Erik van de Brink en Frits Koster: ‘Compassievol leven’ met als ondertitel: van mindfulness naar heartfulness. In hun boek geven ze aan dat ieder mens over het vermogen tot compassie beschikt, maar dat het niet bij iedereen tot volle wasdom is gekomen. Zoals verwacht krijg je in het boek oefeningen aangereikt om daar iets aan te doen.
De letterlijke promotietekst zegt dan: ‘Dit boek is geschreven voor iedereen die gezonder wil leren omgaan met psychisch of lichamelijk lijden en de helende werking van mindfulness wil verdiepen met compassiebeoefening.’
Ik schoot in de lach toen ik dit las, want is compassie nou niet juist het wegkomen uit je ratio en meer naar je gevoel willen gaan? Werken in dat geval oplossingen als to do lijstjes en tips & tricks mechanismen?
Liefde als basis
Dienend Leiderschap, waar ik al jaren mee bezig ben en wat ik uit mag dragen als een leiderschapsfilosofie waarin mensen kunnen komen tot zelf-leiderschap en eigenaarschap, kent een aantal kenmerken. Recentelijk zijn deze herijkt naar aanleiding van wetenschappelijk onderzoek. Wat maakt een leider dienstbaar? Een van die kenmerken is Compassionate Love. In die duiding wordt liefde als basis van leiderschap gegeven. Als ik dat doortrek naar compassie in het dagelijks leven is het bruggetje snel geslagen. Is liefde ook niet de basis van een gelukkig leven, een duurzame relatie, menselijker verhoudingen? Het lijkt misschien ver gezocht en mogelijk ook wel soft.
Toch zal niemand ontkennen dat een beetje empathie ons altijd verder brengt. Het betekent dat je handelt vanuit vertrouwen, in plaats van angst. Je bent gericht op het welzijn en de groei van de ander. Dat lukt alleen maar als je zelf goed in je vel zit en niet in beslag genomen wordt door je eigen bewijsdrang of onzekerheid, door je eigen macht en beheersings-mechanismen. Binnen dienend leiderschap zien we compassievolle liefde als een wezenlijk mechanisme bij de mens. Omdat het daar begint, is de vraag relevant wat ons in de weg staat om vanuit deze visie naar compassie te kijken en dat we dat opruimen zodat we open en ontvankelijk kunnen zijn, zonder trukendoos en zonder to do lijstjes.