Dat ene moment dat de tijd stopt
Na een kort, maar zeer intens ziekbed overleed op 19 april mijn moeder. Twee maanden later schrijf ik mijn nawoord voor dit magazine, dat geheel gewijd is aan dualiteit. Er is geen grotere dualiteit denkbaar dan dood en leven, tegelijkertijd is het zonneklaar dat leven en dood de keerzijden van één en dezelfde medaille zijn. Hier in het Westen worstelen we daar vaak mee. We zijn bezig met leven en proberen die andere kant van de medaille buiten beeld te houden. Hoezeer we echter ook proberen de dood te negeren, te ontkennen, te slim af te zijn, of uit te stellen: wie leeft, gaat dood.
Je zult mij niet horen zeggen dat je elke dag aan de dood moet denken. Dat zou een zwaarmoedige toestand worden. Laten we wel zijn: zolang er leven is, moet dat ten volle geleefd worden. Om te voorkomen dat jouw dierbaren er onnodige zorgen bij hebben als jij je ogen definitief sluit, is het in mijn ervaring wel handig er soms toch even bij stil te staan. Wat zou je willen als het zover is? Weten je naasten dat? Het is gelukkig ook in onze cultuur steeds gewoner geworden om nauw betrokken te zijn bij het sterven van een dierbare. We sterven als dat kan vaker thuis. We mogen zelf onze overleden dierbare helpen verzorgen en er zijn nauwelijks nog uitvaartwensen te dol. Zo beschouwd staat niets ons in de weg bewust stil te staan bij het laatste afscheid als dat nodig is.
Als de dood dichtbij komt en jij durft in de kamer te blijven, kan dit je in mijn ervaring helpen los te laten, verder te gaan en weer even bewust oog te hebben voor het wonder dat leven heet. Bijzonder genoeg is levenskracht bij uitstek voelbaar in de nabijheid van de dood.
Mijn allereerste keuze voor het leven, mijn geboorte, heb ik niet zo bewust meegekregen. In de maalstroom van alle dag is dat leven vervolgens vanzelfsprekend. Het sterven van een dierbare laat mij telkens weer heel bewust kiezen voor het leven en nadenken over hoe ik dat leiden wil. Met mijn moeder meegaan, zou geen enkele zin hebben gehad. Ik moet, wil en ga verder, net als mijn vader.
Nabij durven zijn als een dierbare sterft, geeft je de kans om samen de overgang naar die onbekende andere kant van de medaille zo mooi mogelijk te maken voor de stervende. Het was toen mijn moeder eenmaal echt ziek bleek, heel duidelijk dat leven er niet meer in zat. Mijn vader en ik hebben het beiden als helend en helpend ervaren dat we met mijn moeder open konden spreken over hoe zij dat laatste stuk voor zich zag. Ook voor haar was dit een opluchting: het deed haar beseffen dat ze het niet aan hoefde te laten komen op een lange, pijnlijke weg. Vanaf dat moment durfde ze zelf de volle regie te nemen en omdat wij alle drie de urgentie zagen, kregen we nog net op tijd alles geregeld voor wat zij, nu sterven onontkoombaar was, het liefste wilde: euthanasie. Op een zelfgekozen moment in alle rust waardig heengaan.
"Het sterven van een dierbare laat mij telkens weer heel bewust kiezen voor het leven en nadenken over hoe ik dat leiden wil."