WWW.PIONIERSMAGAZINE.NL
Als we aan het woord ‘waarde’ denken, hebben we doorgaans de neiging dat op te hangen aan de waarde van materie: geld, ons huis, de auto, kosten van vakantie, kunst etc.
Dat is een voor de hand liggende gewoonte. Maar er zijn vele soorten van waarde. Denk maar eens aan onze gezondheid, onze emotionele waarde, culturele waarde, gevoelswaarde, sociale waarden, gedragswaarde. En zo zullen er nog wel meer zijn.
Wat is waarde feitelijk? We kennen op de keeper beschouwd twee soorten waarde. De eerste is een objectieve waarde en dat is een getal dat kan worden toegekend aan een eigenschap van een zaak (bijvoorbeeld de economische waarde van mijn auto). De tweede waarde is een subjectieve, namelijk de beoordeling van een zaak door een persoon. Mijn auto in dit voorbeeld zou dus zowel een objectieve als een subjectieve waarde kunnen hebben, zeker als het een bepaalde wagen is waar ik hele goede herinneringen aan heb of mooie avonturen mee heb beleefd. Maar de subjectiviteit kan ook liggen bij een ander. Stel dat ik mijn auto wil verkopen, dan kan de potentiële koper er een bepaalde waarde (is geld) voor over hebben maar ontbreekt iedere subjectieve waarde omdat hij niet die herinneringen deelt die ik heb.
In de ethiek wordt het begrip waarde in de subjectieve zin gebruikt, terwijl in de handel de objectieve betekenis doorgaans krachtiger is dan de subjectieve. Maar toch: in de handel wisselen zaken ook van eigenaar voor een prijs die hoger of lager ligt dan de economische waarde en dat heeft dan weer te maken met de subjectieve waarde die door de koper of de verkoper daaraan wordt toegekend.
Het blijft een vage duiding, zeker als we vragen van wat iets waard is. Wie zal het zeggen. Toch zijn we dagelijks bezig waarde aan iets toe te kennen. Het begint al bij het opstaan. Sommige mensen achten een goed ontbijt belangrijk omdat ze daar een waarde aan toekennen terwijl anderen die waarde helemaal niet toekennen aan een ontbijt gezien het feit dat ze zonder ontbijt naar hun werk gaan.
In de sociale wetenschap is een waarde de voorkeur van een groep of samenwerking met betrekking tot doeleinden of gedragspatronen. En om dat nog nader te specificeren hangen we er normen aan vast omdat dit dan de duiding is van welk gedrag of patroon we nastrevenswaardig achten bij een bepaalde waarde.
Emotionele waarden zijn doorgaans subjectief, denk in dat kader maar
eens aan de waarde van liefde
of van goede ouders of van een
moment (de goede waarde
van het juiste moment).
‘Alles van waarde is
weerloos’ schrijft
Lucebert (Nederlands
dichter die leefde van 1924 tot
1994). Weerloos zegt hij dan in de betekenis dat alle waarde kapot gemaakt kan worden.
En het grappige is dat alle waarden in de zin zoals ik ze hierboven heb omschreven dat element met elkaar delen.