Psikologji
Dt. 31.10.2013
Pse disa fëmijë “rriten” më shpejt se të
tjerët?
– Një qasje pozitive ndaj faktorëve psiko-socialë që çojnë
në përshpejtimin apo ngadalësimin e rritjes psikologjike te
fëmijët
S
humë prindër e edukatorë e kanë bërë shpesh pyetjen:
‘Fëmijet rriten më shpejt sepse ndërgjegjësohen shumë
shpejt për kompleksitetin dhe vështirësitë e jetës apo rriten më
shpejt sepse i kanë gjërat e lehta?’ Kjo është një pyetje komplekse që kërkon hulumtime në studimet mbi efektet që përgjegjësitë dhe vështirësitë, apo mungesa e tyre, kanë në rritjen e
parakohshme, normale apo të vonuar të fëmijëve. Kjo pyetje
vjen nga vëzhgimi që gjithkush mund të ketë kur shohim një
fëmijë 7-vjeçar që në sjelljen e qëndrimet e tij tregon sikur është
15 vjeç dhe kur shohim një 15-vjeçar që në sjelljen e qëndrimet
e tij tregon sikur është akoma 7 vjeç.
Në këtë ese të shkurtër, çështja do të preket nga pikëpamja e
Psikoterapisë Pozitive – një modalitet psikoterapeutik që prej
vitit 1968, që e trajton qenien njerëzore si një entitet biologjik,
intelektual, social e shpirtëror njëkohësisht dhe si i tillë, njeriu,
që nga fëmijëria shihet si “një minierë e pasur me gurë të çmuar”,
që, nën efektin e edukimit, “mund t’i zbulojë thesaret e tij dhe
ta bëjë njerëzimin të përfitojë prej tyre”. Janë këto koncepte që
Prof. Dr. Nossrat Peseschkian – babai i Psikoterapisë Pozitive
– i adopton prej Besimit Bahá’í dhe në mbështetje të tyre, ai
gjithashtu nuk lë pa cituar edhe të madhin Gëte që thorë: “Do
të ishte një padrejtësi nëse njeriu trajtohet vetëm për atë që
është dhe jo për atë që mund të jetë”.
Por cilat janë këto xhevahire të minierës së psikës njerëzore që
do të ishte padrejtësi, nëse lihen në errësirë dhe nëse njeriu nuk
trajtohet për atë që mund të jetë? Kur ndodh që këto xhevahire dalin në dritë para kohe apo lihen nën
dheun e egos për kohë të gjatë? Këto pyetje prekin rolin që përvoja e jetës luan në psikën dhe karakterin e fëmijës, duke bërë që ai të rritet para kohe, në kohë ose të vonojë shpalosjen e kapaciteteve të
tij. Këto kapacitete apo “xhevahirë”, sipas Prof. Peseschkian, janë të qenësishme te çdo fëmijë dhe ato
ndahen në të ashtuquajturat “kapacitete aktuale parësore e dytësore”. Ndër to përmbahen: sinqeriteti,
pastërtia, p? ?Z?p??XK ?Z?0???XK ??Y?[ ?XK ?[??HHZ???Z^?[Z] ?[H??? 0???Z?K ?[??HH\??]?\? ?Z?0???XK?\?Y\?p??XK 0???Y??p??XK]?? p?????Y\??8?'??XH ???X[HH ?] ?p??H??H 0?? ?\????Z???\?H ?] ?p??H ?]?Z? 0?? ?\???x?'HH p????????0???\? ?0???Z???? ?H8?'Z?]H 0??X?Z??[?B???[?^?[Z[?HX\????0??Y]?x?'K???H[?H ?]0???0?? ??[???YH 0??\? \]XZ? X\?8?'?]??H[[??[?[B?HZ?]H 0???Z?[Z[?HX\????0??Y]?x?'K?H 0??X?Z[??\? \?XK??? 0???XK \?[ZK??K?\?[ZK??]0??\?[ZK ? ?\?K?\?[ZH?]\? [?]]K ?Z??X[]]K[?[K]????\\? [?\???H ?Z?Z???? ??? ?Z??\?\\????]]?K?????\X?]]H][? 0??X?^? ?[?[? ? ?[?[???X[\? \????? ?[?[???? ?\????H 0??Z?Y\?]?^?Z?[?[Z? X[ ???X[H ? \?0????H???ZZ?B???]]H?]???Z?? p??0??? 0????Z?H???Z?\?Z?[H0??? 0???Z?H p?? ?H?????\X?]]H][? 0??X?^? ?[?[?
?K 0?? ? ?[?[?YH \ ?X???H \?H??JH??H???? ?[?[?
?K ? ?[[ZHH [Z?Y? Y\?0??B?HH ??X\?H????Z?[Z[?HZ?Y\?] ??0?? 0??]?] X\? Z???]?[??Y\??] 0?? ?[X?[ ?]0??H?????\X?]] ]0???? H ?[H??? 0???Z?K????ZZ?Hp???? p?????
H ?]]H \?H 0???]0??? ??? Z? ?H ?H H\Z????]0????? ?\????H 0??Z?Y\?]?H ??]]H? ?Z]??H ?HZH ? ?[?]????0???\ ?[HYH?\X?]]]H ?\?K??X[]]H???? Z\0??HH?????0??0??? 0??H [0??p?????????ZZ?H????\? ]H ???]0??[Z] 0?? [??? ?p??0??? 0?? \?HH] \?X\?H?????] p?? ?Z????? ? ?\?H?????? ??? ? \? 0?? []X?H???? ?? X\?\? 0?? ???????[p????[ Z?H \ \? Z[?\??K???????0?? ???\??H???ZZ???0??? 0??HZ???X\??Z??\? ]?HZ?? ?[YH 0??[?] ?\]\? ^Y\??\??\]?\??\???Y\??]?K][??\???? ???\??[Z]H][??\???? ??? ???X[^?[Z]
YH?\????[??]\???????\? H? [X[JK??H???ZZ???p???? 0?? ?Y????8?& ?[??? 0???Z?]8?&HH Z? 0???0???] X\? Z[?\??H??H8?' ?[p??[X?? \?]8?'K??? \? ?[Z[?B? ?] ?p??\??? 0??8?&?[??x?&H?Z? \???] p??H?H] \?X\? 0?? \0???0??? ?\?H???ZZ?H? 0?? [??]?^?Z?\? H ?Z????Z?\? ????? ?[[?H Z? 0?? 0??X?Y \?Z[?[][Z[?H\?Z? p??H0??? 0??????X\????ZZ?H ? ?[?8?&Z\????[?[??&H?????][?Z?[Z[?YH 0??\??? 8?& 0???Y??p??x?&H?Z? [?]?HH?Y\??]?H 0?? 0?? ?\???K??HH8?&?[??x?&H?Z?]]?]]] 0?? ???]0??Y\?] ?0????0?? p????[[? 0?????\? H H ?0???X\??]??]H Z?[[??[?[H
?\X?]]] \?????JH ?N?\? \?XK??KY?Z??[?K \?[ZK??Z?HB???? 0?? ? ?\?K ?]0??\?[ZK]?? ?K?H???ZZ???p???? 0???]0??B??[ ?0??KH ?[ ?0??KH 0???Y??0??HHH?[? \? 0??\?H??K?????\? ]H][??\???? ?[H 0?? 0???Z?\?]?Z? Z??????