51
tedbirler alınması için bir Acil Durum Planı
Hazırlama Rehberi oluşturarak yayınlamış
ve mevzuata göre bu planların kurum ve
kuruluşlarca iş güvenliği uzmanları tara-
fından hazırlanması gerektiği bildirilmiştir.
Ancak, tüm işyerlerinde bu planların yasal
olarak denetlenerek hayata geçmesi ve
yürürlüğe girmesi temmuz 2019 yılına
ertelenmiştir. Yine bu plan taslağına göre
iş güvenliği uzmanlarınca hazırlanan acil
durum planlarının önceliği işyerlerinde
özellikle yangın ve iş kazaları ön planda
tutularak hazırlanmış olup afetlere karşı
hazırlanan planlar birbirinin aynısı ve çok
fazla bilgi içermeyen, tehlike analizi ve
tehlike avı yapılmadan sadece risk analizi
yapılması öngörülen sıradan bir plan
raporu ve sadece hazırlamış olmak için ve
denetlemeye tabi oldukları için hazırlanmış
izlenimi vermektedir. Burada sorun Bakan-
lık tarafından hazırlanan taslağın yetersiz
oluşu ve bu planı hazırlayan iş güvenliği
uzmanlarının afetler konusunda eğitim
aldıkları İş güvenliği şirketleri, kurslar ve
üniversitelerde afetler konusunda yeterin-
ce eğitim alamamaktadırlar. Bu nedenle de
hazırlanan planda rehberde geçen deprem
ve sel afetleriyle ilgili sınırlı ve yetersiz bir
çalışma, eğitim ve tedbirler alınmamak-
tadır. Bu sebeplerle bu şekilde yetersiz ve
eksik bilgilerle hazırlanan bir acil durum
planının gerçek bir afet ve acil durumda
işe yarayacağına inanmak çok güçtür. Bu
durumda yapılması gereken bu tür bir
plan taslağının afet uzmanlarınca revize
edilerek elden geçirilmesi, iş güvenliği
uzmanları ile Bakanlığa bağlı bu planları
denetleyen müfettişlerin afet eğitiminden
geçirilerek doğru bilgilerle denetlenmesi-
nin yolunun açılması gerekir.
Endüstri ve sanayi kuruluşlarında afet
ve acil durum planlarının afet öncesi
yapılması tamamen bu plan çerçevesinde
gerçekleşecek faaliyetler bütünü olarak ka-
bul ve değer görmesi, işveren ve bakanlık
tarafından da bu konuya özel önem veril-
mesi gerekmektedir. Planlama ve alınması
gereken önlemler sanıldığı kadar yüksek
bütçe gerektirmeyen hususlar olup bir afet
öncesi yapılan 1 kuruşluk önlemin afet son-
rası ilgili kuruşlarda olası 25-30 TL’lik kaybı
önleyeceği bilinmektedir (Işıkara, A, Kişisel
görüşme, 2012). Deprem gibi etkileri uzun
süren afetler işyerlerinde önemli şekilde
SINAİ
üretimi kesintiye uğratacak iş süreklliğini
kesintiye uğratmakta ve bu zararlar hiç bir
deprem istatistiğinde yer almamaktadır.
Örneğin; 17 Ağustos 1999 Kocaeli depre-
minin ekonomik zararı yaklaşık 12 milyar
dolar civarında hesaplanmıştır.
Artçı depremlerin sürmesi ve hisssedilir
artçı sarsıntılar ana şoku yaşayarak böl-
gedeki yıkımı, ölümleri, yaralanma ve ka-
yıpları gören afetzedelerde oluşmuş trav-
maları tetikleyerek yeni ruhsal problemler
yaratmaktadır. Bu travmaların oluşturduğu
iş gücü kaybı ve iş sürdürülebilirliği çok
fazla ekonomik kayıp oluşturmuş ama bu
veriler depremin yarattığı ekonomik kayıp-
lar içerisinde hesaplanmamıştır. Bu neden-
le afet zararlarının azaltılması ve hazırlık
çalışmalarında öncelikli olarak planlanması
gereken yapısal ve yapısal olmayan kayıp-
larının azaltılmasının yanı sıra ekonomide
büyük kayıplara yol açan iş sürekliliğnin
sağlanmasının hazırlıkları ve eğitimlerinin
şimdiden planlanarak faaliyete geçirilmeli-
dir. Hazırlık çalışmalarının en önemli adım-
larından ilki her kurum ve kuruluş için afet
ve acil durum planlarının bütünleşik afet
yönetim sistemi dikkate alınarak yapılması,
yapılan bu planlar ekseninde toplumsal ka-
pasitenin artırılması için her kesimde afet
eğitimleirnin yaygınlaştırılarak toplumun
afet bilincinin artırılması ve zaman zaman
yapılan senaryolar ve tatbikatlarla planla-
rın test edilerek aksayan yönlerin gözden
geçirilmesi ve gerekli tedbirlerin alınarak
hazırlıkların iyileştirilmesi sağlanmalıdır.
İşyerleri ve sanayi tesislerinde çalışan tüm
çalışanların bu eğitimlerden geçirilerek
gerek afet ve acil durum anında gerekse
devam eden artçı depremler sırasında
iş sürdürülebilirliğini aksatmayacak bilgi
ve beceriyi kazanmaları gerekmektedir.
Ancak, halen yürürlükte olan Acil durum
planı hazırlama rehberinde bu konuda hiç
bir bölüm bulunmadığı gibi iş güvenliği uz-
manlığı eğitimlerinin genelinde bu yönde
bir eğitim verilmemektedir. Depremler ve
diğer doğa kaynaklı afetler ile ilgili yetersiz
eğitim alan uzmanların bu konuda bir
öngörüde bulunarak plan hazırlamaları ve
bunlara dönük hazırlık yapmaları ancak ve
ancak bu konuya özel önem veren uzman-
lar ve yöneticilerin duyarlılığı sayesinde
olmaktadır.
MAKALE
KAYNAKLAR:
Barış, Ş., Afet Yöentim Ders Notları, Kocaeli, 2018.
Barış, Ş., Afetler ve Zararlarının Azaltılması ders Notları,
Kcaeli, 2018.
Barış vd., AFAD Afete Hazır Okul Eğitim Materyalleri,
Ankara, 2013.
Barış, Ş., Sanayide Afet ev Acil Durum Planı ve Eğitimleri,
İMES OSB konuşması, 2018.
Barış, Ş., İstanbul Depreme Hazır Mı? Paneli, Kadıköy, 2018.
BU (2003), Earthquake Risk Assessment for Industrial
Facilities in Istanbul – Boğaziçi University (Report prepared
for Munich-Re Group) also at http://www.koeri.boun.edu.
tr/depremmuh/default.htm under the link ‘Research Areas
and Applied Projects’.
BU-ARC (2002), Earthquake Risk Assessment for Istanbul
Metropolitan Area, Project Report prepared by M. Erdik, M,
N.Aydınoğlu, .Barka, Ö.Yüzügüllü, B.Siyahi, E.Durukal, Y.Fah-
jan, H.Akman, G.Birgören, Y.Biro, M.Demircioğlu, C.Özbey
and K.Şeşetyan (Bogazici University Publications). Also
at http://www.koeri.boun.edu.tr/depremmuh/default.htm
under the link ‘Research Areas and Applied Projects’.
Erdik, M., Y.Fahjan, O. Özel, H. Alcik, A. Mert, and M.Gül
(2003) “Istanbul Earthquake Rapid Response and the
Early Warning System” Bulletin of Earthquake Engineering,
1(1):157-163.
Erdik, M., Aydınoğlu, M,N., Barka, A., Yüzügüllü, Ö., Siyahi,
B., Durukal, E., Fahjan, Y., Akman, H., Birgören,G., Birol, Y.,
Demircioğlu, M., Özbey, C. ve Şeşetyan, K. (2002) “İstanbul
Metropolitan Alanı için Deprem Riskinin Değerlendirilme-
si”, Amerikan Kızılhaç Araştırma Projesi Raporu, Boğaziçi
Üniversitesi Yayını (İngilizce).
Erdik., M ve E. Durukal, http://www.cendim.boun.edu.tr/
docs/istanbul_risk1_son.pdf, 2008.
Güler, H. H., 2017, Afet Yönetmi ders notları, Ankara Üniver-
sitesi, 2013.
https://www.csgb.gov.tr/media/5435/acil-durum-planı-ha-
zırlama-rehberi.pdf
IBB (2004), Earthquake Masterplan for Istanbul , Istanbul
Metropolitan Municipality prepared by Bogazici University,
Istanbul Technical University, Middle East Technical Univer-
sity. Yildiz Technical University, http://www.koeri.boun.edu.
tr/depremmuh/IBB.IDMP.ENG.pdf. JICA-IMM (2003) The
Study on a Disaster Prevention / Mitigation Basic Plan in
Istanbul including Seismic Microzonation in the Republic
of Turkey – Japan International Cooperation Agency and
Istanbul Metropolitan Municipality (JICA – IMM)
Sayıl., N. ve İ. OSmanşahin, Marmara Bögesi’nin Depremsel-
liği’nin İncelenmesi, Kocaeli Deprem Sempozyumu Bildiri
Kitabı, Kocaeli 2005.
Parsons, T., S. Toda, R. S. Stein, A. Barka and J. H. Diete-
rich, Heightened Odds of Large Earthquakes near Istanbul:
An Interaction-Based Probability Calculation, Science, New
Series, Vol. 288, No. 5466 (Apr. 28, 2000), pp. 661-665.
Parsons, T., Recalculated probability of M ≥ 7 earthquake
beneath the Sea of Marmara, Turkey, J. Geophysical Res.,
VOL. 109, B05304, doi:10.1029/2003JB002667, 2004.
Nurlu, M., İstanbul’un Afetselliği ve Afet Zararlarının Azal-
tılması Çalışmaları, İstanbul’un Afetlere Hazırlık Çalışmaları
Çalıştayı, İBB ve AFAD, İstanbul, 1 Mart 2018.