MARKtoe! Desember / Januarie 2015 Uitgawe 12 | Page 45

LANDBOU bevind, is dit so elke 7 tot 30 jaar nodig, om ‘n asverrykte saadbed vir ‘n lewenskragtige nuwe fynbosgeslag voor te berei, en om nie deur bome of grasse verdring te word nie. Dit was ‘n noodgedwonge aanpassing by die Kaap se droë, warm somers en langasem Suidooster miljoene jare gelede. Dinge wat die Kaap brand-ryp maak, so vandat die Suidoos begin spoed optel, totdat die eerste groot herfsreëns geval het. Rotsstortings en weerlig was nog al die jare die groot natuurlike “vonke”. Die Kaap is een van die dele in die land met die laagste weerlig-inslagtempo’s, en weerlig is grootliks beperk tot herfsstorms. Natuurlike brande was dus minder gereeld as in die Hoëveldse grasveld-bioom (ook vuurgedrewe), en die natuurlike brandseisoen is vanaf hoogsomer tot vroeg herfs. Afromontane woud het nie aangepas nie, en kom vandag net in beskutte klowe voor. Maar Fynbos het, en veral op twee maniere: een groep loop weer uit ondergrondse wortelstokke of bolle uit, terwyl die ander groep individueel doodbrand, maar massiewe hoeveelhede brandbestande saad vrystel wat ná die brand ontkiem. So word vuur voordelig ingespan, want dit hersirkuleer dooie en seniele groei na vrugbare as, om tipies voedingsarm gronde te verryk. Terselfdertyd skakel dit kompetisie vir sonlig uit, en ook saadvretende knaagdiere, al is laasgenoemde net tydelik. “Dikwels neem dit jare, byvoorbeeld in geslote keëls wat wag vir brandhitte om oop te gaan. “ Maar hierdie strategie het ook beperkings. Omdat fynbosgronde so arm is, blom baie saadvrystellers snoeps, en bou hul saadbanke stadig op. Dikwels neem dit jare, byvoorbeeld in geslote keëls wat wag vir brandhitte om oop te gaan. Dit maak hulle baie kwesbaar vir te gereelde brande, want individue het dikwels nie geleentheid om genoeg saad te produseer voordat hulle doodbrand nie. ‘n Brand van die regte intensiteit is ook nodig: warm genoeg om die meeste bome dood te brand en om eie saad fisies vry te stel, maar nie té warm sodat saad verkool, of die grond hard gebak word nie. Van nature was die twee faktore gekoppel. Tydige brande (juiste frekwensie tussen brande) het presies die regte hoeveelheid opgeboude ontvlambare biomassa gelewer om die regte vuurintensiteit te lewer. Die uitwerking van die groter boom-element het terselfdertyd gesorg vir meer waterbeskikbaarheid aan strome en vleilande, en vir ‘n relatief natter veld. Voorgeskrewe brande vorm deesdae deel van standaardbrandbestryding- sowel as natuurbewaringsprogramme. Sorgvuldig-gekose lappe fynbos word op sorgvuldig-gekose dae onder gekontroleerde toestande aan die brand gesteek en toegelaat om uit te brand, meestal tot op ‘n bestaande brandbaan. In die praktyk beteken dit fynbos van die regte ouderdom, op ‘n stadium wat die materiaal droog genoeg is om te brand, op ‘n dag wat ‘n lae brandgevaarrisiko inhou, en met genoeg hulpbronne om beheer te kan uitoefen, d.w.s. toerusting, werkers, brandbane. Koeler brande in die laat herfs is verkieslik, want dan het die Suidoos ook al gaan lê, en is die helende winterreëns vlak om die draai. Vir die res van die tyd word brande natuurlik soos vantevore bestry en onderdruk. En dis dié wat toenemend problematies word. warmer en winderiger somers gaan lei, en dus die waarskynlikheid van katastrofiese brande verder gaan verhoog. Klimaatsverandering sal sekere indringerbome egter juis pas. Dié sal na verwagting toenemend meer biomassa (koolstof) absorbeer, wat die brandstoflading verder sal verhoog. Voorts sal hulle op tipies onbeplande wyse (tydens onbeheerde vure) grootskaals rook en koolstofgasse vrystel, om verder tot die kweekhuiseffek by te dra en dinge verder te eskaleer. Landwyd is ongeveer 10 miljoen hektaar ingedring. ‘n Jaarlikse besteding van R600 miljoen oor 20 jaar word tans voorsien om die probleem aan te spreek. Sonder ingryping word daar verwag dat die omvang tot 20 miljoen hektaar binne 15 jaar sal toeneem. Die Wes-Kaap is histories die land se mees geraakte gebied. Veral in die nabyheid van menslike nedersettings, maar ook in bergopvangsgebiede en elders. Daar is ‘n stuk of 20 groot sondaars, oorwegend bome of groot struike, en oorwegend van Australiese herkoms. Onder hulle is Akasias (mimosas en wattels), bloekoms, hakeas, Australiese mirteboom, en ook denne wat van buite Australië af kom. Die gevaarlikstes kom Menslike versteuring Vir miljoene jare het die ballet van natuurlike faktore (hierbo beskryf) vir brande van die regte intensiteit, op die regte tyd van die jaar, en nie te gereeld nie, gesorg. Die koms van die mens het dié choreografie egter drasties versteur, en die tempo van versteuring was nog nooit so intens soos nou nie. Vir ‘n vuur is brandstof, gunstige weersomstandighede en ‘n aansteker (“vonk”) nodig. Ons peuter nou al vir duisende jare met twee uit dié drie. Mensgedrewe klimaatsverandering beteken dat daar nou ook met weersomstandighede gepeuter word. Ook op so manier wat waarskynlik tot toenemend droër, MARKtoe! Desember / Januarie 2014/15 45