MAGAZYN GDAŃSKI
Świat cystersów
w Gminie Puck…
Ziemia Pucka kryje w sobie ogromny potencjał kulturowy. Pomorski Szlak Cysterski biegnący przez Gminę Puck wprowadza
nas w krąg europejskiego szlaku kulturowego nasyconego wybitnymi zabytkami cysterskimi. Należą do nich również małe wiejskie
kościółki usiane po klasztornych dobrach. Gmina Puck weszła
w orbitę świata szarych mnichów dzięki opactwu w Oliwie i jego
dominium gospodarczego sięgającego, aż po brzegi Bałtyku.
Opactwo oliwskie z jego początkami sięgającymi darowizn pomorskiej dynastii Subisławiców przełomu XII i XIII w. ma olbrzymie zasługi w nowoczesnym kształtowaniu obrazu społecznego,
gospodarczego i religijnego Pomorza.
Miejscowości Gminy Puck należące do cystersów, takie jak Starzyno
i Starzyński Dwór, Werblinia, Mechowo,
Domatowo, Leśniewo, Darzlubie stanowią od pocz. XIII w. aż do transformacji
zaborczej w 1772 r. zwartą domenę wyróżniającą się na przestrzeni dziejów kaszubskiej Nordy. Już na samym początku
erygowane są dwie parafie z kościołami
w Starzynie i Mechowie. Warto też zwrócić uwagę na pozostałości zabudowań
folwarku cysterskiego w Starzyńskim
Dworze. Zachowany spichlerz, budynek
bramny z odtworzoną kaplicą, spiętrzenie wody na potoku wpływającym do
Płutnicy i resztki młyna wodnego, kuźni…
Zabytki cysterskie otwierają nam
świat europejskiej kultury, która tu na
Pomorzu ma swój szczególny wymiar
społecznej integracji, zwłaszcza w okresie
kontrreformacyjnej opozycji.
10
Mechowo, fot. J.P. Dettlaff.
Dobra cysterskie na Ziemi Puckiej
posiadały swoją rangę. Dwa klucze
gospodarcze w Starzyńskim Dworze
i w Mostach, gdzie pozostał po dawnej
świetności jedynie dwór opacki, utrzymywały wzorcowy poziom agrarny.
Warto dodać o istniejącej transportowej
komunikacji morskiej pomiędzy tymi
ośrodkami a „stołeczną” Oliwą. Starzyńska „grangia” spławną rzeką Płutnicą
i portem u jej ujścia do Zatoki Puckiej
transportowała wodą produkty rolne
dla opactwa macierzystego. Cystersi stali
się prekursorami przybrzeżnej żeglugi
handlowej na Zatoce Puckiej i Gdańskiej.
Późniejsi armatorzy szkut rewskich z XIX
i pocz. XX wieku mieli swoich znaczących
poprzedników.
Opactwo jako samowystarczalna
gospodarczo wspólnota była w pełni niezależna. Rozwijane rolnictwo, ogrodnictwo oraz nowości techniki zostają użyte
w służbie idei. Razem z architekturą,
rzemiosłem i sztuką stają się językiem
cysterskiej komunikacji międzykulturowej. Historyczne dziedzictwo wielkiej
kreacji cysterskiej ma odbicie w zleceniach działań wysokiej klasy artystów
i rzemieślników. Dwie znaczące postacie
opatów oliwskich: Aleksandra Kęsowskiego (XVII w.) i Jacka Rybińskiego (XVIII
w.) budują w dwóch kolejnych stuleciach
Fragment obrazu „Wniebowzięcie NMP” z Mechowa