MAGAZYN GDAŃSKI
Niezwykłe historie kościołów
Przymorza, Stogów i Zaspy
Muzeum Gdańska przygotowało trzy wystawy o historiach nowych,
gdańskich kościołów, które zostały wybudowane w czasach PRL’u.
Dwie wystawy plenerowe będzie można zobaczyć przy kościołach
Przymorza oraz Stogów, a trzecią w filii nr 6 Wojewódzkiej i Miej-
skiej Biblioteki Publicznej im. Josepha Conrada Korzeniowskiego
w Gdańsku na Zaspie. Zamknięcia wystaw przypadają w różnych
terminach w grudniu, ale wszystkie można zobaczyć nieodpłatnie.
Budowa kościołów w epoce PRL nie była
zadaniem łatwym. Choć podejście lokalnych
władz względem Kościoła Katolickiego
i innych grup wyznaniowych ewoluowało
i nie miało jednolitego charakteru. Kościół
i księży zwalczano, szykanowano, kontrolo-
wano, ale byli też tacy duszpasterze, których
tolerowała i popierała sama partyjna „góra”.
Na budowę kościoła pw. Świętego Michała
w Sopocie, który wybudował ks. Ambroży
Dykier cegiełkę ufundował… Władysław
Gomułka. To jeden z wyjątków.
[Przymorze] Ze zbiorów parafii pw. NMP Królowej Różańca Świętego
Na ogół do końca lat 70. XX wieku nie
zezwalano na budowę nowych świątyń i tak
też było w powojennym Gdańsku. Władze
liczyły, że wierni zniechęcą się do niedziel-
nych mszy i nabożeństw, jeśli kościół będzie
znajdował się daleko od nowych osiedli.
Tym założeniom sprzeciwiali się miesz-
kańcy socjalistycznego Gdańska. Wystawy
plenerowe pokazują fenomen budowania
świątyń – nie tylko w kontekście architek-
tury sakralnej, ale także społecznym – bo
wspólna budowa jednoczyła katolików
i przeciwników ustroju, mieszkańców i no-
wych sąsiadów…
Wystawy w trzech gdańskich dziel-
nicach są w efektem projektu „Kościół
obywatelski. Budowa gdańskich świątyń
w okresie Polski Ludowej”, dofinanso-
wanego ze środków Muzeum Historii
Polski w ramach programu „Patriotyzm
Jutra”. W jego ramach Muzeum Gdańska
dodatkowo zbierało relacje świadków
budowy gdańskich kościołów oraz foto-
grafie związane z ich zaangażowaniem.
Część z nich możemy zobaczyć właśnie
na prezentowanych wystawach – mówi
dr Andrzej Hoja z Muzeum Gdańska,
koordynator projektu.
Przymorze
Wystawę planszową na Przymorzu
będzie można zobaczyć do 10 grudnia przy
kościele pw. NPM Różańca Św. Opowiada
ona o perypetiach związanymi z budową
jednej z najbardziej charakterystycznych
i najwyższych świątyń Gdańska, powszech-
nie zwanej „Okrąglakiem”.
– Choć władze wojewódzkie wstępnie
zgodziły się na budowę świątyni w 1957
r., to przez cały ten czas, aż do strajków
z 1970 r. decyzja była blokowana. Kamień
węgielny wmurowano w 1972 r., a lokalna
społeczność Przymorza rozpoczęła budo-
wę świątyni. 83-metrowa wieża kościoła
została ukończona w trzy lata po pierwszej
mszy, czyli w 1979 r. Mało kto dziś zwraca
uwagę, że jej wysokości miała wtedy ważne
znaczenie. Była symbolem – mówi Klaudiusz
Grabowski z Muzeum Gdańska, autor kon-
cepcji wystaw.
Stogi
Wystawa plenerowa przy kościele pw.
Świętej Rodziny opowiada inną historię.
Będzie ją można zobaczyć od 1 do 21 grud-
nia 2018 r. Tu, po wojnie, kościół powstał
w 1948 r., ale w dawnej kawiarni hotelowej.
Wysiłkiem mieszkańców wkrótce powstała
niewielka kaplica dla około 1200 osób.
Starania o budowę kościoła „z prawdziwego
zdarzenia” były blokowane przez aparat
władzy. Mimo zlecenia i powstania impo-
nującego projektu nowej świątyni w 1967
roku, ostatecznie zgodzono się jedynie na
rozbudowę pierwotnej kaplicy.
[Stogi] Ze zbiorów Archiwum Państwowego w Gdańsku
Zaspa
Przy projektowaniu Zaspy władze
komunistyczne celowo pominęły potrzebę
budowy świątyni dla wiernych tej dzielnicy.
Miało to być kolejne socjalistyczne osiedle
Polski Ludowej, w pełni laickie, wolne od
religijnych „zabobonów”. Tu dzięki niezwy-
kłej determinacji mieszkańców zgodę na
budowę świątyni udało się osiągnąć w 1979
r., po zaledwie roku starań Dla powstania
parafii i kościoła pw. Opatrzności Bożej nie
bez znaczenia był także wybór na papieża
Karola Wojtyły i zmieniająca się w tym
czasie polityka władz dopuszczająca więcej
inicjatywny w budownictwie sakralnym.
Na fali zmian na Zaspie powstała też druga
parafia pw. Św. Kazimierza, której kościół
„wyrósł” z ustanowionego tu w 1980 r.
punktu katechetycznego.
[Zaspa] ze zbiorów parafii pw. Opatrzności Bożej
Nowe świątynie Gdańska w okresie
Polski Ludowej – Przymorze
Kiedy?: 24 listopada – 10 grudnia 2018 r.
Gdzie?: Plac przed kościołem pw. NMP Kró-
lowej Różańca Świętego, Plac Najświętszej
Marii Panny 1
Wstęp: bezpłatny, wystawa plenerowa
Nowe świątynie Gdańska w okresie
Polski Ludowej – Stogi
Kiedy?: 1 – 21 grudnia 2018 r., godz. 15:00
Gdzie?: Plac przed Kościołem pw. Świętej
Rodziny, ul. Krucza 12
Wstęp: bezpłatny, otwarcie wystawy 1 grud-
nia 2018 r., godz. 15:00
Nowe świątynie Gdańska w okresie
Polski Ludowej – Zaspa
Kiedy?: 5 – 31 grudnia 2018 r., godz. 17:00
Gdzie?: Wojewódzka i Miejska Biblioteka
Publiczna (filia nr 6), ul. Pilotów 3
Wstęp: bezpłatny, otwarcie wystawy 5 grud-
nia 2018 r., godz. 17:00
Informacji udziela także:
dr Andrzej Hoja 531 077 692
Autorzy tekstu:
Andrzej Gierszewski / Andrzej Hoja
19