MAASTRO clinic | een eeuw radiotherapie in Limburg | Page 101
Van der Plaats had zich voor de oorlog vooral
Röntgenkaustiekmethode of contacttherapie
geconcentreerd op de radiotherapie. Hij had
tot 1936 in Eindhoven als radiotherapeut
De röntgenkaustiekmethode of contacttherapie berust op het principe dat de
gewerkt en was wetenschappelijke
intensiteit van de röntgenstraling omgekeerd evenredig is aan het kwadraat
geïnteresseerd in de zogeheten
van de afstand tot de bron. Dus als de afstand tot de bron verdubbelt neemt
contacttherapie. Dit is een elegante methode
de intensiteit van straling met een factor 4 af. Bij een huidtumor die één
om huidkanker te bestralen. Hij heeft deze
centimeter voor een röntgenbron wordt geplaatst ontvangt, louter geometrisch
beschreven en klinisch geëvalueerd en is
gezien, weefsel een centimeter onder de huid nog maar 25% van de dosis van
er in 1938 in Utrecht op gepromoveerd.
het tumoroppervlak. Indien dan ook nog gebruik gemaakt wordt van weinig
In 1936 bestraalde hij in Maastricht al 175
doordringende röntgenstraling van 20-50 kV, dus straling waarvan de energie
patiënten (contact- en dieptetherapie);
sterk door het weefsel geabsorbeerd wordt, is het mogelijk oppervlakkige
over radiumtherapie zegt het jaarverslag
tumoren te bestralen zonder het diepere weefsel te beschadigen. Van der
van dat jaar niets. Waarschijnlijk had hij de
Plaats zag deze methode bij Henri Chaoul in de Charité in Berlijn, onderzocht
radiumbehandelingen vervangen door
en beschreef het werkingsmechanisme, waarna Philips geschikte apparatuur
contacttherapie. Ook Twaalfhoven heeft
ontwikkelde. De hoge lokale dosis was meestal bereikbaar met bestralingstijden
vanaf zijn aanstelling radiotherapie gegeven,
van enkele tientallen seconden, waardoor uit de hand bestraald kon worden.
hoewel bij hem meer de nadruk lag op de
Omdat de tumor als het ware werd weg geëtst, noemde Van der Plaats het
diagnostiek.
röntgenkaustiek. Deze naam is echter nooit ingeburgerd. Ook tumoren in de
Behalve contacttherapie waren er in
die tijd weinig nieuwe ontwikkelingen. Er
mondholte en aan de baarmoedermond waren met deze methode bereikbaar.
De methode is nog lange tijd toegepast, vooral ook door dermatologen.
werd uitsluitend ‘orthovolt’ bestraald. Dit wil
zeggen dat het spanningsgebied van de
röntgenbuis onder de 300 kV bleef, waardoor
het doordringvermogen van de straling
beperkt was. Ook was in die tijd de ligging en
grootte van een in de diepte van het lichaam
gelegen kankergezwel niet nauwkeurig te
bepalen en moest de stralingsapparatuur met
een soort timmermansoog ingesteld worden.
De dieptebestralingen waren daardoor
onnauwkeurig. Pas in de jaren vijftig kreeg
Nederland met het telekobalttoestel en
de lineaire versneller de beschikking over
krachtiger apparatuur. Nog veel later
werden er instelmethoden ontwikkeld om
nauwkeuriger te kunnen richten. Ook Philips
was betrokken bij die ontwikkelingen,
maar Maastricht was hiervoor geen
testsite. De radiotherapie bleef in de
Limburgse ziekenhuizen beperkt tot
Röntgenbuis voor röntgenkaustiek. Uit het proefschrift van Van der Plaats (1938). (Privébezit)
99