Bölüm I: Ulusal Düzeyde Sorumlu Vergicilik
başvurması, bir ay içinde de (veya
teminat göstererek vadenin bitim
tarihinden itibaren üç ay içinde) ödeme
yapması gerekir. Bu şartlara uyulması
kaydıyla (i) vergi ziyaı cezasında kesilen
cezanın birinci defa yarısı, müteakiben
kesilenlerde üçte biri ve (ii) genel ve
özel usulsüzlük cezalarında kesilen
cezanın her defasında üçte biri indirilir.
Bir sonraki başlıkta ele alınan uzlaşma
müessesesindeki imkânların daha
avantajlı olması nedeniyle vergi ziyaı
cezalarında indirim başvurusu neredeyse
hiç yapılmamaktadır.
Uzlaşma
Uzlaşmanın vergi hukukumuzdaki
anlamı, vergi alacaklısı olan idare ile
borçlusu olan vergi yükümlüsü veya ceza
muhatabının aralarında doğmuş ya da
doğacak uyuşmazlığı, karşılıklı ödünlerle
gidermeleri konusunda anlaşmalarıdır.7
VUK’un Ek 1 ila 12’nci maddelerinde
düzenlenen uzlaşma, ikmalen, re’sen
ve idarece yapılan tarhiyatlarda, yapılan
veya yapılacak tarhiyatı ya da kesilen veya
kesilecek cezayı yargıya intikal ettirmeden
önce idareyle miktar konusunda anlaşmak
ve ihtilafı sonlandırmak için mükelleflerin
başvurabilecekleri bir yoldur. VUK’un
359’uncu maddesinde düzenlenen
kaçakçılık suçları kapsamındaki fiiller
nedeniyle tarh edilen vergi ve cezalar
için uzlaşmaya başvurulamaz. Uzlaşma
başvurusu sadece mükellef tarafından
yapılabilmekte olup zorunlu değildir.
Ancak gerek vergi inceleme süreçlerinde
gerek vergi/ceza ihbarnamesinde
mükelleflere uzlaşma başvurusunda
bulunabilecekleri hatırlatılmaktadır.
Mükellefler tarhiyata karşı ceza indirimi
talebinde bulunmuş ise ayrıca uzlaşma
talebinde bulunamaz.
Vergide uzlaşma 1963 yılından beri
uygulanmakta olup ilgili yasa maddesinin
gerekçesinde “… vergi ihtilaflarının
süratle halli ve böylece mükellefin
tereddütlerinin bir an evvel giderilerek
huzura kavuşmalarının temini, amme
alacağının zamanında hazineye intikali
ve nihayet itiraz ve temyiz mercilerinin
işlerinin hafifletilerek ihtilaflar üzerine
daha titizlikle eğilmelerine imkan
sağlanması maksadıyla kanuna uzlaşma
müessesesi ithal olunmuştur. Böylece
mükellefle idare arasında da vergi
yönünden zuhur edecek ihtilafların yine
kendi aralarında görüşülerek halli yolu
açılmış bulunmaktadır.” denilmektedir.
Haklı gerekçelerle getirilen uzlaşma
müessesesi hem mükellefler hem
de devlet için kazan-kazan durumu
yarattığından oldukça rağbet görmüştür.
Uzlaşma her ne kadar ihtiyari bir yol olsa
da ciddi indirimler sağlaması, her ay
gecikme faizinin işlemesini durdurması ve
ihtilafın emek ve zaman kaybı olmaksızın
daha düşük maliyetler ve hızlı bir şekilde
ortadan kalkmasını sağlaması nedeniyle
mükellefler tarafından sıklıkla tercih
edilmektedir.
Kimi zaman rastlanan idari yargı
kararlarındaki farklılıklar ve çelişkiler
de mükellefleri uzlaşmaya yaklaştıran
unsurlar arasındadır. Gelir İdaresi
Başkanlığı’nın 2015 yılı faaliyet
raporundaki verilere göre 2015 yılında
yapılan tarhiyat sonrası uzlaşma
taleplerinin %94’ünde uzlaşmaya
varılmış ve söz konusu uzlaşmalarda
idare toplamda vergi asıllarının %21’ini
cezaların ise %93’ünü silmiştir. Sırf
bu rakamlar bile uzlaşmanın vergi
ihtilaflarının çözümünde ne kadar önemli
ve yoğun kullanılan bir müessese
olduğunu göstermektedir. 2015 yılında
yaklaşık 140.000 dosyada tarhiyat sonrası
uzlaşma yapıldığı düşünüldüğünde
verimliliğin boyutu daha iyi anlaşılacaktır.
Uzlaşma müessesesinin etkinliğinin yanı
sıra birtakım mahsurları da gündeme
getirilmektedir. Her şeyden önce