Kozan 2.pdf Jun. 2014 | Page 35

‫لێكحاڵیبوو‬ ‫نی شامپانز‬ ‫ی‬ ‫ئاوڕێك لە‬ ‫ڕەچەڵەكی‬ ‫زمان‬ ‫كۆزان‬ ‫كلتور و زمان‬ ‫هیمداد عەبدولقەهار محەمەد‬ ‫گوم����ان ل����ەوەدا نییە كە تاكو ئێس����تا قس����ەی‬ ‫م����رۆڤ بۆتە هێڵی دابەش����كردنی جیهانەكەمان‬ ‫لەگ����ەڵ جیهان����ی گیانلەبەراندا. ه����ۆی ئەوەی‬ ‫بۆچ����ی توانای قس����ەكردن بۆتە س����نوری پتەوی‬ ‫ئ����ەم جیاكردنەوەیە، زۆر قوڵترە لە تەنها بوونی‬ ‫شێوازێكی لێكحاڵیبون. هۆی سەرەكی بریتییە‬ ‫لەو شتانەی كە ئێمەی مرۆڤ بە هۆی زمانەوە‬ ‫كردم����ان. زمان زەمین����ەی خۆش كرد بۆ هەموو‬ ‫ئ����ەو توان����ا تایبەتییانەی مرۆڤ ك����ە ئێمە زۆر‬ ‫ژماره (2) هاوينى 4102‬ ‫‌‬ ‫بەرز دەیاننرخێنین وەك (لەخۆ- هۆشیار بوون،‬ ‫س����ۆزێكی بەرزتر، یادگاری كەسی) (ماكرۆن:‬ ‫84). گ����ەر بمان����ەوێ لە ڕەچەڵ����ەك و جۆر و‬ ‫پێكهاتەی زمانی مرۆڤ بكۆڵینەو، زۆر گرنگە‬ ‫ك����ە لە ڕەگەوە دەس����ت پێ بكەی����ن. ئێمە وەك‬ ‫مرۆڤ بە ڕێژەی 99% هاوبەشین لە پێكهاتەی‬ ‫جیناتی لەگەڵ نزیكترین خزم كە ش����امپانزییە.‬ ‫بۆیە بە دیراس����ەكردنی توان����ای لێكحاڵیبون و‬ ‫پەرەس����ەندنی سیس����تەمی بەكارهێن����راو بۆ ئەم‬ ‫03‬ ‫مەبەس����تە ل����ە الی����ەن ش����امپانزی و مەیمونە‬ ‫پێش����كەوتووەكان(‪،)apes‬دەتوانین زانیاری‬ ‫زۆرم����ان س����ەبارەت بە خۆم����ان و زمانەكەمان‬ ‫دەست بكەوێت.‬ ‫ب����ۆ ئ����ەوەی دەس����ت بكەین ب����ە دیراس����ەكردنی‬ ‫لێكحاڵیبونی ش����امپانزی، دەبێ لە س����ەرەتادا‬ ‫زانی����اری و تێگەیش����تنی گش����تی ل����ە م����ەڕ‬ ‫لێكحاڵیبون����ی ش����یردەرە پێش����كەوتووەكان بە‬ ‫شێوەیەكی گشتی بە دەست بهێنین. لە زۆربەی‬